Trekker met schudder foto: Marleen Annema

De afgelopen maanden waren nat. Hoe nat? Bijna twee keer zo nat als normaal voor de tijd van het jaar! Hiermee is de lente van 2024 één van de natste sinds het begin van de metingen in 1906! Maar al die regen betekent ook wat voor het beheer van onze natuur en recreatiegebieden.
Hieronder leggen we uit hoe dat nou zit met natuurbeheer, en wat we nu wel en juist niet doen.
We gaan het hebben over maaien:

Waarom maaien we?
Onze natuur en recreatiegebieden zijn het huis van veel planten en dierensoorten. Van de ree, tot de vlinder. Van de klaproos tot de orchidee. Maar ook de mens heeft een plekje in de gebieden die wij beheren. Zo kan men een rondje wandelen in het bos, lekker spelen in de natuur, kan men even uitwaaien met de hond, of een rondje draven op een paard.
Voor al deze activiteiten stellen wij de natuur en recreatiegebieden open. Zo liggen er wandel- en fietspaden door het bos, is er speelnatuur, staan er bankjes en onderhouden wij ook ruitersporen waar men met een paard op kan lopen. Uiteraard is het belangrijk dat al deze paden, bankjes, prullenbakken en speelelementen niet overgroeid raken door gras, distels, bramen of brandnetels. Daarom maaien wij geregeld in de natuur- en recreatiegebieden, om alles toegankelijk te houden voor iedereen die er gebruik van wil maken.

We maaien echter niet alleen voor recreatie doelen. Ook voor de natuurwaarde is het belangrijk om te maaien. Zo houden we bepaalde plantensoorten onder de knie, die anders teveel zouden gaan woekeren. Denk bijvoorbeeld aan de bramenstruik, of de reuzenberenklauw. Als je niet tijdig maait, staat straks het hele gebied vol met alleen maar die soorten. Maar ook het ‘gewone gras’ moeten we maaien! Wanneer we het gemaaide gras namelijk opruimen, onttrekken we eigenlijk voedingsstoffen uit de bodem. Voedingsstoffen die anders met het afstervende gras weer terug in de grond zouden komen. Het weghouden van voedingsstoffen uit de bodem noemen we ook wel verschralen. De voedingsarme grond biedt kansen voor andere flora soorten om te groeien, zoals bijvoorbeeld bijzondere orchideeën. Deze manier van maaien en afvoeren is gunstig voor de biodiversiteit.

Waarom maaien we (soms) niet?
Natuurbeheer is een vak apart. Het is lang niet altijd mogelijk om al het beheer vooruit te plannen en het uit te voeren volgens een strak schema. Of we bepaald werk uit kunnen voeren is sterk afhankelijk van een hele hoop factoren. Denk hierbij aan het weer, de omgeving, de beschikbare machines om het werk mee uit te voeren etc. Natuurbeheer wordt hierdoor echt vakwerk. Hieronder beschrijven we een aantal oorzaken waardoor we soms beslissen om (nog) niet te maaien:

• Bescherming van het broedseizoen:
  Het broedseizoen is en cruciale periode voor veel diersoorten. Veel vogels, insecten en andere dieren gebruiken graslanden en vegetatie om te nestelen en hun jongen groot te brengen. Te vroeg maaien kan leiden tot verstoring van nesten of zelfs het verlies van broedsels / jongen. Door te wachten met maaien tot na het broedseizoen, kunnen deze dieren relatief ongestoord hun jongen groot brengen.
  In bepaalde gevallen is het wel mogelijk om te maaien in het broedseizoen, maar dit vraagt veel extra inspanning, waardoor het soms wenselijker is om te wachten.
  

  

• Voorkomen van schade bij te veel regenval:
  In natte seizoenen (zoals afgelopen lente) kan hevige regenval of een hoge grondwaterstand er voor zorgen dat de machines die het werk uitvoeren, het terrein beschadigen of vast komen te zitten. Dit kan de bodemstructuur en het bodemleven verstoren of kapot maken. Door te wachten tot de grond droger is, kan schade aan de vegetatie en de bodem worden voorkomen. Dit is belangrijk voor een sterke en robuuste natuur.
  
  
• Ecologische afweging:
  Veel planten en dieren zijn afhankelijk van de natuurlijke levenscyclus van de vegetatie. Door te wachten met maaien tot na de bloeiperiode van wilde bloemen en grassen, kunnen de zaden zich natuurlijk verspreiden en nieuwe planten zich vestigen. Dit draagt bij aan het behoud van de diversiteit aan soorten en bevordert de voedselvoorziening voor bijvoorbeeld insecten, vogels en andere dieren.
  
  
• Afweging op basis van beheer
  Niet elk stuk grasland is gelijk. Daarbij is het aan de beherende organisatie om weloverwogen beslissingen te maken hoe een gebied te beheren. Is het doel om er te kunnen recreëren, picknicken, spelen etc. dan wordt er vaker gemaaid dan wanneer iets een bloemrijk grasveld is met als doel om zoveel mogelijk bloemen te laten bloeien. Daarbij kan het ook voorkomen dat er bijzondere plantensoorten tussen het hoge gras staan. Wij kunnen dan besluiten om dat gebied (nog) niet te maaien om zo de bijzondere plantensoorten een kans te geven.
  

  

• Afwegingen op basis van financiën
  Het beheren van natuur- en recreatiegebieden kost veel geld. Geld wat veelal via subsidies vanuit de provincie en ministerie bij Staatsbosbeheer terecht komt. Echter, het geld wat binnen komt is vaak niet toereikend voor het beheer wat nodig is. In andere woorden, we komen geld te kort. Er moeten dan keuzes gemaakt worden in wat wel kan, én wat niet kan. Soms worden er daarom keuzes gemaakt om het aantal maaibeurten te verlagen. Elke maaibeurt die je niet hoeft te doen is immers geld wat wordt bespaard. Zo proberen we met de beschikbare middelen toch voor iedereen de natuurgebieden op orde te houden.

Zoals je kunt lezen, is het beheer van natuur en recreatiegebieden echt maatwerk. Gelukkig werken we met een heel team van enthousiaste en bekwame mensen om goede en weloverwogen beslissingen te kunnen maken. Beslissingen waarin we zowel de mens als gebruiker, als ook de natuurwaarde allebei goed overwegen.