Beukenhal in het Haagse Bos - foto Mark Kras

Boswachter en fotograaf, ze hebben iets gemeen. Lopend door het landschap zoeken zij het beste perspectief om hun werk goed te doen. Een leerzaam blog van Jeffrey Westerhoff over bosfotografie* deed mij beseffen dat perspectief en focus in een bos nog niet zo makkelijk zijn. Het blog deed mooi uit de doeken hoe je dat als fotograaf aanpakt. Maar wat nu als je als fotograaf het perspectief van de boswachter in beeld wilt brengen? Juist het afgelopen jaar is Staatsbosbeheer in het Haagse Bos sterk op boswerkzaamheden gefocust geweest. Voor mij als boswachter én natuurfotograaf reden om mijn camera eens mee te laten kijken met het perspectief van de boswachter.

Niet recht vooruit

Een boswachter die door een bos loopt kijkt bijna nooit recht voor zich uit. Zeker als hij bezig is keuzes te maken in de volgende ontwikkelingsstap van het bos. Nederlandse bossen kenmerken zich doordat ze nagenoeg allemaal op enig moment zijn aangeplant. Daarnaast hebben wij mensen door het gebruik van het bos en via de uitstoot van onze industrieën, vervoersmiddelen en landbouw continu invloed op de ontwikkeling van het bos. Denk daarbij maar eens aan de gevolgen van klimaatverandering en stikstofuitstoot. Juist daarom hebben natuurbeheerders een verantwoordelijkheid om het bos te helpen ontwikkelen tot een biodivers en toekomstbestendig bos. Daarbij kijk je als boswachter ver vooruit in de tijd maar je zelden recht vooruit zoals de meeste bezoekers doen. Sterker nog boswachters die door het bos lopen kijken vooral omhoog en omlaag.

Omhoog

Om de ontwikkeling in het bos goed te zien kijken boswachters omhoog. Hoeveel licht door het bladerdak valt, geeft een beeld van hoeveel ruimte bomen hebben om zich te ontwikkelen. Zodra het bladerdak zich sluit wordt de concurrentie om licht heviger. Licht dat essentieel is voor de fotosynthese en dus de groei van de boom. In het Haagse Bos zijn nagenoeg alle bomen vlak na de Tweede Wereldoorlog aangeplant. (De bezetter had de bomen als onderdeel van een verdedigingslinie gekapt). Daarmee zijn ze ongeveer even oud en ontbreekt een gezonde opbouw in leeftijd in het bos. Immers in een natuurlijker bos treft je bomen aan in allerlei levensfase. Van zaailing tot woudreus, van zaadje tot aftakelende dode boom. Iedere fase kent zijn eigen samenleving van dieren, planten en schimmels.  Reden om het bladerdak van de vitalere bomen meer ruimte geven. Zo kunnen zij uitgroeien tot de woudreuzen van de toekomst. Minder concurrentiekrachtige bomen worden geveld om ruimte te brengen in het bos. Ruimte waar liefst zoveel mogelijk bomen van profiteren.

Omlaag

Maar boswachters kijken niet alleen omhoog. Ze kijken ook omlaag. Daar staat het bos van de toekomst in de vorm van jonge bomen. Maar dat niet alleen, in het geval van het Haagse Bos staat daar ook een zeer bijzonder bosflora. Het bos met zijn eeuwenoude bosbodem kenmerkt zich door een rijke variatie aan stinzenplanten zoals sneeuwklokjes, bosanemonen en boshyacinten. Maar ook soorten waarvan er maar enkele exemplaren in deze regio te vinden zijn, zoals de bosgeelster.

Het ontzien van de bosbodem van het Haagse Bos is een belangrijke zorg bij de uitvoering van boswerkzaamheden. Kranen beheersen de val van de bomen terwijl iedere boom door een man met een motorzaag wordt geveld. Hierdoor ontstaat ook minder schade aan omliggende bomen. Het werk wordt uitgevoerd in een droge periode omdat dan de bodem steviger is en in bijzondere gevallen wordt zelfs een telekraan ingezet. Daarmee kan een enkele boom in delen vanaf het pad worden gekapt.

Inspectie van boven en beneden

Nadat de keuzes voor de te vellen bomen zijn gemaakt worden alle bomen langsgelopen om te kijken of er geen bijzondere natuurwaarden zijn die reden zijn om andere keuzes te maken. Gekeken wordt naar roofvogelnesten, nestholtes, eekhoornnesten en verblijfplaatsen van vleermuizen. Met name die laatste zijn alleen goed te inspecteren met een hoogwerker en inspectiecamera die in holtes wordt gestoken. De eekhoornnesten worden in het vroege voorjaar gezocht. Boswachters zoeken in de boomkronen naar ronde bolvormige nesten waar aan nog vaak nog bruine bladeren zitten.

Perspectief voor het hout

Na het vellen van de boom wordt het tak- en tophout verwijderd om de ontwikkeling van de stinzenplanten niet in de weg te liggen. Ter plaatse wordt het versnipperd en vervolgens benut als biomassa. Het hout dat vrijkomt wordt langs de weg gelegd en zal als fsc-hout gebruikt worden voor in de woningbouw, bijvoorbeeld als meubelplaat en zaaghout of, afhankelijk van de kwaliteit, voor papier. Vaak blijkt als een stam aan de weg ligt pas goed hoe het met de vitaliteit van een boom stond.

Bijzonder perspectief

In alle fasen van het werk, van keuzes maken en de ecologische controle, tot het vellen en het afvoeren naar de afnemer, wordt contact onderhouden met bezoekers van het bos. Veel gaat via de digitale snelweg maar ik heb ook regelmatig met mensen door het bos gelopen en omhoog en omlaag gekeken. Tijdens een van deze wandelingen wees een deelnemer me op een bijzondere boom die op de nominatie stond om geveld te worden. De karakteristieke stam van de veldesdoorn was wat hem betreft reden om de boom te behouden. Ik kon zijn redenatie volgen maar zag ook de reden waarom de boom vanuit bosontwikkeling geveld moest worden. Overleg met collega’s leverde een oplossing op. Veldesdoorns worden ook in hagen gebruikt en kunnen eenvoudig worden gesnoeid. Zo kon de stam worden behouden en werd de boom met de telekraan op enige hoogte gesnoeid. Zo staat er nu bezien vanuit verschillende perspectieven nog steeds deze bijzondere boom in het Haagse Bos.

NB. Een filmpje van de telekraan die aan het werk is vanaf het pad.

* TIP: Het blog van leerzaam blog van Jeffrey Westerhoff over bosfotografie is hier te vinden

Dit blog verscheen eerder op www.natuurfotografie.nl