Blessen voor een soortenrijker en toekomstbestendiger Haagse Bos
Blessen voor een toekomstbestendig en soortenrijk Haagse Bos - foto Mark Kras
Terwijl ik door het Haagse Bos loop laat ik langzaam de hectiek van alle dag achter me. De herrie van de voortrazende auto’s op de Utrechtsebaan (A12) wordt geruis en uiteindelijk hoor ik slechts de zingende vogels en pratende mensen. Zeker nu de bomen vol in blad staan omsluit het bos me met een prettige rust. Wat een zegen al die regen dit voorjaar.
Van heden naar verleden
Al lopend lijkt het of mijn gedachten over de nabije hectische toekomst stil komen te staan in het heden. Ik kijk om me heen en langzaam gaan mijn gedachten naar het verleden van dit bijzondere bos. Hier op deze bodem heeft sinds de laatste ijstijd altijd een bos gestaan. In de tijd van het ontstaan van de oude strandwallen (tussen de 5000 en 3000 jaar geleden) was dit een duinbos met veel open stukken, later werd het meer een jachtbos waar wild van belang was voor de adel. De Tweede Kamer huist op de plek waar ooit het jachtslot van de graven van Holland stond. Uiteindelijk vormde zich een dichter bos. Tot in de Tweede Wereldoorlog de bezetter rücksichtslos het bos omvormde naar oorlogsgebied. Bomen werden gekapt en een tankgracht gegraven. Toen de oorlog voorbij was bleek zo’n 80% van de bomen verdwenen.
Werken aan de toekomst
Voortvarend werd de aanplant van een nieuw bos op deze oude bosbodem ter hand genomen. En nu in de stad het oorlogsverleden alleen voor kenners terug te zien is lijkt ook het Haagse Bos die periode ver achter zich te hebben gelaten. Lijkt, want de erfenis van de periode waarin bomen in hoog tempo zijn aangeplant, bepaalt nu voor een deel het beheer van het bos. De diversiteit in het bos is door de aanplant vlak na de Tweede Wereldoorlog namelijk lager dan je zou wensen voor een vitaal bos. Bomen zijn veelal van dezelfde soort en leeftijd. Ook de gelaagdheid van bos (mossen, kruiden, struiken, bomen) zou veel diverser kunnen zijn. Redenen om als opvolgers van de boswachters van toen stukje bij beetje de ontwikkeling in het bos te stimuleren naar een grotere soortenrijkdom.
Werken aan een soortenrijk en vitaal bos
Immers, met meer boslagen, meer soorten bomen en meer afwisseling aan licht en donker ontstaan meer leefgebiedjes voor meer organismen. Dus lopen boswachters om de paar jaar door het bos en en als de tijd rijp is wordt gestart met het blessen (voorzien van een kleurstip) van bomen. We zoeken naar vitale bomen die lang zullen blijven, nemen hun concurrenten weg en kijken in de omgeving waar ruimte kan komen voor nieuwe ondergroei én we planten jonge bomen van verschillende soorten. Om dit mogelijk te maken moeten de gebleste bomen dus wijken.
Bij de keuze voor nieuwe aanplant houden we ook rekening met klimaatverandering en stikstofdepositie. We zien dat sommige soorten het lastig hebben en planten soorten die beter tegen de stikstofdepositie, de droogte en de hevige regenval kunnen. Stikstofdepositie tast de voedingsbodem van het bos aan doordat de strooisel laag verzuurd. De gevolgen van droogte en hevige regenval laten zich raden. Keuze valt zo bijvoorbeeld op els, haagbeuk en linde. En het bos profiteert door dat we ruimte bieden aan de jonge aanwas aan esdoorn. Door om de paar jaar terug te komen en beperkt in te grijpen versterken we de diversiteit en de toekomstbestendigheid van het bos; in leeftijd, in soorten en in licht en schaduw.
Na het blessen volgt nog een check op eventuele bijzondere natuurwaarde. De aanwezigheid van bijvoorbeeld een roofvogel- of eekhoornnest of verblijfplaats van eekhoorns is de laatste stap voor een boom daadwerkelijk omgezaagd wordt.
Hartbladzonnebloem een zeldzame plant in Nederland profiteert van het zomerse zonlicht in het Haagse Bos. – Foto Mark Kras
Genieten van het prachtige Haagse Bos
Zo belandt mijn denken van de gevolgen van het oorlogsverleden in het heden van het blessen toch in de toekomst van het Haagse Bos. Maar voor nu ga ik even in de zon zitten en genieten van de vele mensen die hier tot rust komen in dit prachtige stukje Nederland. Het zagen dat nodig is voor het soortenrijke, robuuste bos van de toekomst en de herrie die dat met zich meer brengt, komt pas over een flink aantal maanden. Nu genieten van de rust van deze toegangspoort tot het Nationaal Park Hollandse Duinen!
Dit blog verscheen eerder in verkorte vorm op www.toeractief.nl
geef een reactie
Janbert Heemstra
Ik probeer de rationale achter het kappen van bomen te begrijpen. Toch doet het pijn om te zien dat deze geweldige organismen zo rüchsichtlos tegen de vlakte gaan. In het geval van het Haagse Bos gaat het om bomen van meer dan 70 jaar oud. Nieuwe aanplant op andere locaties heeft het zichtbaar moeilijk door de droogte. Is dit nu werkelijk verstandig beleid. Waarom gaat het aanleggen van nieuwe bossen, zo nodig om CO2 uit de lucht te halen, vocht vast te houden etc. In Nederland toch zo langzaam?
Martin van Rees
Beste Mark,
Wij hebben een afspraak gemaakt om as donderdag om 13 uur vanaf de Malietoren een wandeling te maken door het Haagse Bos naar aanleiding van mijn verzoek om te kunnen praten over jullie kapplannen. Nogmaals bedankt voor je beschikbaarheid. Het gaat hier over de laatste toevoeging op de informatie borden, dat er naast het verwijderen van dode takken bij paden (witte stippen) en het verwijderen van dode bomen (rode stippen), er kapplannen zouden zijn van gezonde bomen in het midden van het bos (rode stippen). Om goed voorbereid te zijn heb ik je blog en de verschillende reacties op jullie plannen gelezen. Omdat deze blog een platform is voor de bosbeheer plannen en de reacties hierop maak ik er graag gebruik van om mijn zorg en verontwaardiging over die plannen kenbaar te maken. Ik besef dat er verschillende zienswijzen zijn over het beheer van het Haagse bos. Aan de ene kant jullie zakelijke benadering waarbij gezonde bomen kennelijk worden beschouwd als levenloze objecten, welke moeten wijken voor een noodzakelijk geachte beïnvloeding van de natuur. Overigens valt het mij op dat de argumenten voor dat kappen eerder gebaseerd zijn op overtuigingen dan op een werkelijke noodzaak om in te grijpen. Immers er is geen noodzaak om de traditionele loofbomen te kappen om sparren te planten (zie ook reactie van Ruud Steggerda 29-04-20). Er is ook geen noodzaak om vitale bomen te kappen om nog meer open ruimten in het bos te creëren (zie ook reactie Mark 21-0-21). Het gaat toch over een bos, geen park! Er zijn al te veel open plekken, alleen een toenemend aantal wild kampeerders heeft er profijt van. Aan de andere kant is er sprake van een intuïtief beleven van die bomen, met ruimte voor gevoel, verbondenheid en ontzag voor het leven in de natuur. Deze categorie wil dat de natuur zoveel mogelijk met rust gelaten wordt. (Zie reacties van Mark-21-06-21, Ron Brouwer 27-06-21 en Theo de Nooy 08-07-21). Dit sluit ook aan bij de opvatting dat de schoonheid van het landschap door de kapplannen ernstig wordt aangetast. Gekapte plekken of velden worden zo beleefd als wonden in een levend landschap. Het is duidelijk dat ook ik tot deze categorie behoor. Om bovenstaande redenen en ondanks de goede bedoelingen en goede wil van het bosbeheer is de communicatie met anders denkenden en anders “voelenden” m.i. heel moeilijk. Dit blijkt duidelijk uit de afstand tussen de vaak emotionele reacties van de blog lezers en de “verstandelijke” herhaling van argumenten van de kant van het bosbeheer. Hierbij heb ik de indruk dat het beheer zijn plannen door wil drukken, zonder zich af te vragen of er voldoende democratische steun is van de “gebruikers” van het bos, zoals wij. Ik hoop dat het bosbeheer zich open zou kunnen stellen voor een meer intuïtief contact met de natuur en bomen in het bijzonder. Dan zou een communicatie mogelijk worden, denk ik.
Zoals gezegd gaat onze bijeenkomst as donderdag in eerste instantie over de kapplannen van gezonde bomen dieper in het bos. Daarom heb ik om een plattegrond gevraagd met de locaties van deze bomen. Maar ook omdat er vooral nieuwe rood gestipte gezonde bomen blijken te zijn aan de rand van paden. Dit is in tegenspraak met de door jullie gebruikte (aanvechtbare) argumentatie om gezonde bomen te kappen. Zijn er andere redenen, zoals commerciële, bv. om goed timmerhout te oogsten met een gemakkelijke afvoer? Ik ben sowieso bezorgd over de impact van commerciële aspecten op de kapplannen, ik kan me nog de lange berg houtsnippers herinneren langs het fietspad bij Huis ten Bosch ruim 2 jaar geleden. Wat is de financieel-operationele achtergrond van het beoogde kappen of wordt de exploitatie van het hout overgelaten aan de aannemer?
Wat ik onvoorstelbaar vind en wat me telkens weer boos maakt zijn de rode stippen op acht prachtige grote beuken aan het pad naast de sloot, die onder het toegang bruggetje bij het Queens House doorgaat. Hun weelderige takken hangen weids over het water. Zo is een uniek landschap gecreëerd. Door mijn dagelijkse wandelingen over het pad heb ik een band gekregen met deze prachtige bomen. Het zou een rampzalige kale boel worden als jullie plannen door zouden gaan. Ik kan je verzekeren dat die bomen leven. Ik kan dat meisje zo goed aanvoelen, dat op een boom een briefje had bevestigd met de tekst ”lieve boom, jij bent mijn troetelboom, zonder jou kan ik niet leven. Alstublieft laat haar staan” (zie reactie Theo de Nooy)
Tot a.s. donderdag. Ik hoop dat een aantal medebewoners van Queens House ook aanwezig kan zijn.
Hartelijke groet, Martin van Rees
Mark
Ik fietste gisteren door het bos en zag hoeveel bomen binnenkort tegen de grond zullen gaan. Ik begrijp dat sommige bomen moet wijken voor ruimte of nieuwe aanplant, maar zoveel? En tot mijn verbazing moeten ook nog hele mooie beuken wijken. Ik ben bang dat we het Haagse Bos binnenkort kunnen omdopen in Haags Weideveld. Ik ben een gebruiker en geen specialist. Maar ik geniet van het het bos zoals het is. Ik vind al dat er de laatste jaren veell is gekapt en open terrein is gecreëerd. Van al die blessen word ik dus niet vrolijk, eerder ongerust dat dit een hele verkeerde zet is.
Ron Brouwer
Wat een absurde actie! Welke idiote dubbele agenda’s en commerciële belangen zijn hier nu weer mee gemoeid? Wie steekt er een stokje voor dit soort wanbeleid? Of moet voor dat stokje eerst een eeuwenoude boom sneuvelen – of een dozijn? Dit maakt mij echt woest! Eikels groeien aan bomen, niet in ouders ?
Boswachter Mark Kras (Stad en Duin)
Beste Ron,
Dank voor je reactie. Als wat je schrijft waar zou zijn zou ook ik woest zijn. Zoals ik in het blog schrijf gaat het niet om eeuwenoude bomen maar om een bos met bomen die veelal van één leeftijd zijn namelijk zo’n 75 jaar. Voor een bos met beuken en eiken is dat nog betrekkelijk jong. Wel zien we dat het bos uit betrekkelijk weinig soorten bestaat en dat maakt het bos kwetsbaar voor bijvoorbeeld ziekte en plagen. In heel Europa zie je de gevolgen in bossen met weinig soorten; Essentaksterfte in essenbossen, letterzetter in fijnspar bossen in Duitsland.
Doel van het bosbeheer in het Haagse Bos is zeker niet geld verdienen. De zorgvuldige wijze waarop we het werk voorbereiden en uitvoeren maakt dat het werk waarschijnlijk niet eens kostendenkend zal zijn. Wel is het zo dat het hout dat uit het Haagse Bos waardevol is voor de Nederlandse houtmarkt daarbij streven we naar een zo hoogwaardig mogelijke benutting als bijvoorbeeld meubel- of bouwhout.
Voor wat betreft je vraag over het beleid; natuurbeleid valt onder de provincie Zuid-Holland. En dus ook het beleid voor wat betreft het beheer van het Haagse Bos.
Tot slot besef dat wij als boswachters je zorg voor het prachtige Haagse Bos delen en ons uiterste best doen om het bos voor nu maar ook voor de verre toekomst te behouden.
Ik hoop dat je met ons over een aantal jaar kunt concluderen dat het Haagse Bos soortenrijker en toekomstbestendig is dan op dit moment en dat er daadwerkelijk ruimte is gekomen voor de eeuwenoude majestueuze eiken en beuken.
met vriendelijke groet
boswachter Mark Kras
Boswachter Mark Kras (Stad en Duin)
Beste Mark,
Dank voor je reactie. Ik snap je ongerustheid op basis van een eerste blik op de oranje stippen in het bos en de werkzaamheden die een aantal jaar geleden hebben plaats gevonden in het kader van de essentaksterfte.
Bij die vorige boswerkzaamheden zijn op verschillende plekken kleine open delen ontstaan waar essen stonden. Die plekken zijn vervolgens ingeplant met evrschillende soorten bomen.
De werkzaamheden zoals ze nu in voorbereiding zijn zijn met name gericht op de vitale bomen die de komende decennia het beeld in het bos blijven bepalen en de ontwikkeling van een toekomstbestendig soortenrijk bos.
Kunst van het inschatten van de gevolgen is niet zo zeer kijken naar de stammen in het bos maar kijken naar de kronen van de bomen. Het bladerdak of de kroon van de boom wiens concurrenten moeten wijken zal dieper en breder worden waardoor de boom nog vele jaren mee kan. Ondertussen zullen nieuwe bomen van verschillende soorten onder dit bladerdak opgroeien en klaarstaan als over enkele tientallen jaren de bevoordeelde bomen van nu aftakelen. Zoals je kunt lezen kijken we bij het beheer van het bos vele jaren vooruit en wordt om de paar jaar een stap gedaan. Na de werkzaamheden duurt het een aantal jaar voor je de gevolgen van de ingezette ontwikkeling ziet.
Op dit moment zie je op de open plekken die zijn ontstaan door het verwijderen van de zieke essen jonge bomen van verschillende soorten (zoals zoete kers, eik, linde, iep en haagbeuk) opkomen en hun plaats innemen in het bos. In de komende jaren zullen de bevoordeelde bomen profiteren van de ruimte die zij krijgen en zullen zij uitgroeien tot majestueuze bomen tevens zal de bosbodem verbeteren door de inbreng van nieuwe soorten en de ruimte die bijvoorbeeld esdoorn krijgt. Doel is het prachtige Haagse Bos ook voor onze kinderen en kleinkinderen te behouden.
met vriendelijke groet
boswachter Mark Kras
Theo de Nooij
Beste Mark,
Ik begrijp de mooie woorden en de soms vinnige reacties hierop heel goed. Het is ook elke keer weer lastig om als beheerder te moeten uitleggen dat het om de toekomst van het bos gaat en om onze veiligheid. Maar waar het hier in basis om draait is het beheer, dat kan niemand ontkennen. Het systeem van beheren laat nooit ruimte over voor wasdom en zal altijd willen ingrijpen. Dat ingrijpen zit in de mens ingebakken. Leg dat maar eens uit aan dat meisje, dat een briefje in een boom met rode stip heeft gehangen: ”lieve boom, jij bent mijn troetelboom, zonder jou kan ik niet leven. Alstublieft laat haar staan”
lies
hallo boswachter
dank voor het snelle antwoord.
veel plezier in het bos,
lies
lies
ik heb een vraag, is blessen hetzelfde als ‘bostracken’ ?
uitgelegd in nature to day van 22 juni 2021
Boswachter Mark Kras (Stad en Duin)
Beste Lies,
Blessen is het markeren van bomen die wijken om o.a. vitalere bomen ruimte te geven, meer licht op de bosbodem toe te laten of ruimte te creeren voor het inplanten van diverse soorten. Bostracken is het meer het waarderen van bomen en omstandigheden in het bos. Dit gebeurt eigenlijk continue. Op basis van dit soort waardering wordt uiteindelijk besloten welke bomen geblest worden en dus gekapt. Het blessen gebeurt dus voorafgaand aan het boswerk. Tussen het blessen en het daadwerkelijke zagen zit soms wel een jaar.
Dank voor je goede vraag.
Met vriendelijke groet
Boswachter Mark Kras
mkras
Beste Lies,
Blessen is het markeren van bomen die wijken om o.a. vitalere bomen ruimte te geven, meer licht op de bosbodem toe te laten of ruimte te creeren voor het inplanten van diverse soorten. Bostracken is het meer het waarderen van bomen en omstandigheden in het bos. Dit gebeurt eigenlijk continue. Op basis van dit soort waardering wordt uiteindelijk besloten welke bomen geblest worden en dus gekapt. Het blessen gebeurt dus voorafgaand aan het boswerk. Tussen het blessen en het daadwerkelijke zagen zit soms wel een jaar.
Dank voor je goede vraag.
Met vriendelijke groet
Boswachter Mark Kras
Tiny Hielema
Beste Mark, ons wandelgroepje van het Muzenplein (3 x per week rondje Haagse Bos) geniet telkens weer van deze plek, zo dicht bij huis en toch zo weg van de stad. Ik herken me helemaal in jouw woorden.