Tien jaar werk ik nu bij Staatsbosbeheer in de Zuid-Hollandse duinen. En dan ineens sta je als boswachter oog in oog met een ongekend bijzondere plant. Na elf jaar afwezigheid duikt zomaar ineens een zeldzame, wonderlijke schoonheid op.

Onberekenbaar

In 2008 was het boswachter Casper Zuyderduyn die een bokkenorchis ontdekte. De plant was voor het laatst gezien in 1980. Geen wonder dat er veel mensen kwamen kijken. In het boek Bijzonder Berkheide staat er een foto van: allemaal natuurminnende mannen met enige trots rond de zeldzaamheid. En dat terwijl ze nog niet eens zo heel lang op een bloeiend exemplaar hadden hoeven wachten. In 1980 was de orchis namelijk opgedoken na een afwezigheid van maar liefst 90 jaar. Ik kan me de blijdschap van die vinder nauwelijks voorstellen.

Wonderlijk

De bokkenorchis is een wonderlijke soort. Op de eerste plaats is het geen kleintje. Van alle orchissen in Hollands Duin is het zelfs de grootste. Ze kunnen een lengte van wel 80 centimeter bereiken. De bloemen van de bokkenorchis kenmerken zich doordat onder een helmvormige bovenkant een lip zit met drie slippen. De middelste slip heeft een opvallende langgeschroefde vorm. De bokkenorchis is overigens niet een heimelijk geurende soort. Daar waar de orchideeëntrots van Nationaal Park Hollandse duinen (i.o), het hondskruid, stilletjes naar vanille geurt, stinkt de bokkenorchis er met een flinke bokkenlucht op los.

Warmteminnend

Overigens is de soort een plant die vooral bekend is uit het Middellandse Zeegebied. Wie weet of het uitblijven van koude winters gunstig geweest is voor deze vorstgevoelige orchidee van droge kalkrijke bodems. Dat terwijl de andere orchideeën soorten in het duin, zoals hondskruid, moeraswespenorchis, vleeskleurige orchis, steenrode orchis, harlekijn en de bijenorchis meer van de natte duinvalleien zijn. Valleien waar we in het beheer hard aan moeten werken om ze door maaien in stand te houden.

Beschermen en genieten

De ontdekker van de plant was een opmerkzame vrijwillige beheerder van de Soefitempel in Katwijk die hem op een wandeling tegenkwam. Pas bij thuiskomst ontdekte zij dat het ging om een bijzondere soort die staat op de Rode Lijst van planten. Op zo’n lijst staan is niet iets waar je als soort naar streeft. Er staan namelijk soorten op die bijzonder zeldzaam zijn en/of die hard achteruitgaan. De ontdekker schakelde onmiddellijk de boswachters in zodat we maatregelen konden nemen om ervoor te zorgen dat de plant rustig kan bloeien en zaad kan maken voor een volgende generatie. Zo konden we de plant beschermen tegen bijvoorbeeld een ongewenste snoeibeurt.

In Hollandse Duinen moeten we met de vele bezoekers bijzonder zuinig zijn op de natuur. Vandaar dat de plek waar de plant staat zorgvuldig geheim wordt gehouden.

Gelukkig kunt u de plant wel bewonderen op bijgaande foto.

En voor wie eens enkele van de twaalf soorten orchideeën van Hollands Duin wil zien; Wandel het laarzenpad dat een kleine honderd meter ten oosten van Hotel Duinoord start, of kijk vanuit uw luie stoel eens op bladzijde 36 van het prachtige boek Bijzonder Berkheide. (Auteurs: G. van Ommering , G. van der Bent, R. van Rossum, Uitgever: Werkgroep Berkheide/ Stichting Berkheide- Coepelduijnen, Katwijk)