Grienden op het eiland IJsselmonde

Sinds april dit jaar ben ik boswachter op de eilanden Voorne Putten en IJsselmonde. Boswachter zijn in deze gebieden betekent dat ik veel te maken heb met de hectiek die recreatie in het stedelijk gebied met zich mee brengt. De vakantieperiode in combinatie met de hitte zorgen ervoor dat veel recreanten verkoeling zoeken bij het Brielse Meer, de wind door de haren laten wapperen tijdens het surfen op het Oostvoornse Meer of de schaduw opzoeken van het Valckesteinse Bos. Iedereen is van harte welkom maar soms moet ook deze boswachter ontsnappen aan de drukte, gelukkig is er een plek die mij in deze hectische tijden soelaas biedt, de Rhoonse en de Carnisse grienden.

Cultuurhistorie

Grienden hebben een bijzondere plaats in het landschap. In vervlogen tijden heeft men dit landschap in cultuur gebracht door er wilgen op te planten. Wilgen, mits geknot, leveren wilgentenen, ook wel rijshout genoemd. In beide grienden vindt dit type beheer nog steeds plaats. Naargelang de omlooptijd van het knotten spreekt men van snij of hakgrienden. Bij snijgrienden worden de wilgentenen jaarlijks afgezet, bij de hakgrienden eens in de drie jaar. Vanzelfsprekend zijn de wilgentenen van snijgrienden dunner dan die van hakgrienden, hiermee wordt dus ook de mogelijke toepassing bepaald. De dunnere tenen worden gebruikt voor het vlechtwerk van manden en korven. Tenen uit hakgrienden vinden hun weg in wat robuustere toepassingen zoals schermen bij eendenkooien. Er is echter een meer in het oog springende toepassing van rijshout uit hakgrienden, namelijk de productie van hout voor zinkstukken. Deze voorkomen bodemerosie bij de aanleg van dijken en dammen, een typisch Nederlandse toepassing dus! Immers, zinkstukken zijn onder andere gebruikt bij de aanleg van de Afsluitdijk en de Deltawerken. Zonder het hout uit deze grienden had Nederland er dus heel anders uitgezien.

Uniciteit

Naast onlosmakelijk verbonden te zijn met de vorming van het Nederlands landschap, is er nog iets dat deze grienden unieke positie geeft, het zijn namelijk getijden grienden. Dit houdt in dat delen van het gebied onder water kwamen te staan bij vloed. Vanuit een nijverheidsgedachte zijn er in de grienden ontwateringsgeulen gegraven, zodat het water sneller zou wegstromen en men sneller weer aan de slag kon ten tijde van de oogst. Het maximaal benutten van land en de sturing die er daarbij wordt gegeven aan de natuur is allegorisch voor de manier waarop we in het cultuurlandschap Nederland met onze omgeving omgaan. Het zo productief mogelijk beheren van de grienden en het feit dat ze een belangrijke rol hebben gespeeld in belangrijke projecten in het landschap verschaft dit gebied een dynamisch karakter, de rust die hier hangt lijkt haast tegenstrijdig. Misschien juist door het productieve karakter en de verbinding met de Zuiderzee- en Deltawerken voelt een nijver dier als de bever zich hier thuis. Bovendien is de bever de knaagdierlijke evenknie van weg- en waterbouwkundige ingenieurs. Juist de vereniging van de drie pijlers van het Nederlands landschap, productie, menselijke vorming en de plek die natuur daarin in neemt maken de grienden tot een ware lofzang op het Nederlands landschap.

Om deze lofzang te begrijpen is het belangrijk dat je over kennis beschikt, dit zodat je een landschap leert lezen en begrijpen. En juist dat stukje educatie maakt mijn vak als boswachter zo leuk!

Brielse Meer
Valckensteinse Bos