Het is niet alleen natuur die het toekomstig Nationaal Park Hollandse Duinen zo bijzonder maakt, het is ook de rijke menselijke geschiedenis mét het duin. Het duin is immers door de eeuwen heen op vele manieren door mensen gebruikt. In de bronstijd(4000-2800 jaar geleden) woonde hier mensen droog tussen zee en veenmoeras. In de middeleeuwen voorzag het duinbos de dorpen van hout en werd er vee geweid. Adel had er het jachtrecht en schoot er op konijnen.

Niet veel later werden akkerlandjes aangelegd waar rogge, gerst en haver werd verbouwd. In de 17^de eeuw kwam ook het telen van aardappels en peulvruchten op. In de 19^de eeuw wordt op grotere schaal begonnen met het winnen van duinwater voor de grote steden. Van al deze menselijke activiteiten zijn in het duin resten terug te vinden of zijn resten teruggevonden. En duinwater, dat wordt natuurlijk nog steeds gewonnen. Meest in het oog springen echter de resten van menselijk gebruik uit de 20^e eeuw;  resten uit de Tweede Wereldoorlog.

Atlantikwall
Langs de hele Nederlandse kust liggen resten van de Atlantikwall. Deze verdedigingslinie van de Duitse bezetter liep zelfs van Noorwegen tot aan de Spaanse grens. Een aaneenschakeling van vestingwerken van meer dan 5000km lang. Iedereen kent wel de bunkers en tankmuren die her en der hun kop boven het zand steken. Maar de Atlantikwall was meer dan alleen maar beton. Zoals gezegd was het een aaneenschakeling van grotere en kleinere stellingen. Havens moesten natuurlijk zwaar worden verdedigd. Andere stukken kust konden met minder toe. Een van deze stellingen was het Stützpunktgruppe Katwijk. In deze stelling lag de Marine-Seeziel Batterie Noordwijk. De bunkers huisvesten nu welbekende Atlantikwall museum Noordwijk. Een museum dat zeker het bezoeken waard is.

Mensen en oorlog
Wat ik zo intrigerend vind aan deze resten van de menselijke geschiedenis in het duin, is dat het om mensen gaat die weliswaar leefden in een andere tijd, maar verder waarschijnlijk nauwelijks van ons verschilden. Het koude harde beton van de bunkers brengt hen bij mij echter nooit dichterbij, het schept eerder een afstand. Maar ergens in het duin staat tussen de resten van asperges, die als tankversperring dienden, de afdruk van een laars. Gewoon een klungel van een soldaat die in het nog zachte beton stapte. Die misschien wel werd uitgefoeterd door zijn meerdere of die zijn schouders ophaalde, op de grond spuugde en wegwandelde om een Noordwijker om zijn Ausweis te vragen. Hij liet zijn voetspoor achter in het duin. Het voetspoor van een mens uit een afschuwelijke periode in onze geschiedenis. Maar ook een tijd waarin het dagelijks leven zo goed en zo kwaad als mogelijk doorging.

Wandelen langs sporen in het duin
Het herkennen van dit soort sporen in het duin maakt een wandeling in Hollands Duin bijzonder, omdat het je aan het denken zet; over toen maar ook over nu. Sinds kort is er een wandelroute beschikbaar die helpt om dit soort sporen te herkennen. U kunt hem downloaden van de website van Staatsbosbeheer of een exemplaar ophalen bij het Atlantikwall museum Noordwijk.

De route is mogelijk gemaakt door financiële bijdragen vanuit de Erfgoedlijn Atlantikwall van de provincie Zuid-Holland en gemeente Noordwijk. Aan de ontwikkeling van de route werd gerealiseerd door archeologisch onderzoeksbureau RAAP (www.raap.nl), Warmerdam Cultuurhistorisch onderzoek(www.warmerdamcultuurhistorie.nl), Atlantikwall Museum Noordwijk (www.atlantikwall.nl) en Staatsbosbeheer.