Door: Boswachter Wicher Pen

Voor de grap zeg ik wel eens op kantoor dat we op de Zuid-Hollandse Eilanden van alles kunnen beheren behalve dennenbos, heide, hoogveen of duinen. De rest beheren we allemaal. Het geeft een beetje aan hoe veelzijdig de natuur bij ons is en het is goed voor het moreel op kantoor om elkaar af en toe een hart onder de riem te steken.

Wat wij bijvoorbeeld mogen beheren zijn dijken. Het zou mij niet verbazen als wij daar landelijk op dit moment de grootste in zijn. Tot op heden is deze soort van beheer onderbelicht geweest in mijn blogs. Hoog tijd om daar verandering in te brengen.

Het dijkbeheer bij Staatsbosbeheer op de Zuid-Hollandse Eilanden begon begin jaren zeventig van de vorige eeuw. De belangrijkste motivatie om dijken te gaan verwerven ten behoeve van Staatsbosbeheer was ongerustheid over achteruitgang van vooral de flora op dijken als gevolg van intensivering in de landbouw. Ook op dijken was meer gras te halen door heel simpel kunstmest aan te wenden. En dat was funest voor kwetsbare plantensoorten, die het vaak het beste doen op nauwelijks bemeste grond. Het leek daarom het beste om waar mogelijk dijken te kopen en het beheer daarvan aan Staatsbosbeheer toe te vertrouwen.

Mijn pas gepensioneerde collega Aad Wesdorp was de eerste in ons team die zich uitgebreid met beheer en onderhoud van dijken ging bezighouden. Zijn ziel en zaligheid heeft hij er in de beginjaren van zijn loopbaan bij Staatsbosbeheer aan gegeven en vaak werden er ook familieleden ingezet om in drukke tijden het werk rond te zetten.
Verschraling was en is nog steeds het devies; dus moest er worden gemaaid en werd het maaisel afgevoerd.
De Spin ten westen van Sommelsdijk was het eerste dijkenstelsel, waar wij veel dijken gingen beheren. Dit stelsel dankt zijn naam aan zijn vorm. Kijk op een kaart en je zult vinden waar je moet zijn. Klinkende namen zijn de Panksdijk, de Onwaardsedijk en de St. Christoffeldijk.

Begin jaren negentig kregen wij nog veel meer dijken te beheren. De ruilverkaveling Flakkee werd afgesloten. Bij de opstelling van het plan voor deze ruilverkaveling was besloten dijken waar mogelijk aan Staatsbosbeheer toe te delen, waar op ruime schaal gebruik van werd gemaakt. Grondeigenaren die grond langs dijken inleverden kregen vervangende platte grond of geld.
Op dit moment beheren we ongeveer 100 ha. aan dijkpercelen. Op die dijken ligt bijna altijd een weg die door het Waterschap Hollandse Delta wordt beheerd. Wat wij doen is het beheren van de taluds en de onderbermen tot aan de dijksloten. Dat areaal is als je weet dat wij in onze beheereenheid totaal ongeveer 6000 ha. beheren niet groot. Toch kan je ook op dijken mooie resultaten bereiken. Het is een beetje:”Wie het kleine niet deert is het grote niet weerd”.
Gelukkig heeft ook het Provinciaal Bestuur dit ingezien. Op Goeree-Overflakkee hebben bijna alle dijken de status van ecologische hoofdstructuur, wat voor ons betekent dat wij beheervergoeding krijgen. Als dat niet zo was geweest, waren wij wat het dijkbeheer betreft uiteindelijk op een doodlopende weg uitgekomen.

Aad besteedde al geruime tijd niet zoveel aandacht meer aan dijken. Hij ging ander werk doen in ons team en droeg de dijken voor korte of lange tijd over aan andere collega’s.
Op dit moment is Arjan Versprille de collega die zich intensief met de dijken bezighoudt.
Hij doet dat met veel ambitie en heeft in 2014 zelfs een maai-zuigcombinatie ingeschakeld bij de afvoer van maaisel. Ik ga hem vragen om als gastblogger binnenkort een blog te maken, waarin hij kan toelichten hoe je bij dijkbeheer je werk kan organiseren en hoe je een dijk aantrekkelijk kunt maken.

Zelf breek ik nu nog even kort een lans voor dijkbeheer.
Bezig met de opbouw van ervaring in dijkbeheer werd ons duidelijk dat alleen focussen op zeldzame planten geen haalbare kaart was. Dit bleek op maar een beperkt deel van ons areaal haalbaar, omdat in veel gevallen de bodem daarvoor ongeschikt was. Op vette kleidijken groeien nauwelijks zeldzame planten. Voor een rijke flora met zeldzame planten moet je dus zijn op dijken met een zavelige of zandige bodem. Als je die niet hebt kan je je beter richten op andere waarden van dijken en die zijn er velen.
Daarbij is het nu nog aanwezig van binnenwaterkeringen er al één. Voor de bescherming tegen overstromingen zijn ze niet meer nodig en dat maakt ze kwetsbaar. Gelukkig wordt steeds meer benadrukt dat ook deze dijken ons veel leren over het ontstaan van ons landschap en dat ze dus om hun cultuurhistorische waarde behouden moeten worden.
Ook kan je veel doen met beplanting op dijken om ze in ons landschap te accentueren.
Bewust of onbewust genieten we daar allemaal van. Dit verklaart waarom het fietsroutenetwerk op Goeree-Overflakkee meestal over dijken loopt. Je leert al fietsend het landschap te lezen.
En vergeet ook vooral het belang niet van dijken voor allerlei dieren om van de ene naar de ander plek te komen. Ze hebben niet voor niets de status van ecologische hoofdstructuur.
Veel insecten komen in verder behoorlijk open landschappen alleen op de dijken voor.

Voor ons is het de kunst om met beperkte financiële middelen te zoeken naar een goede mix van de doelen die mogelijk zijn en dat doen wij met veel enthousiasme.
Ik ben eigenlijk nu al benieuwd hoe collega Arjan zijn gastblog binnenkort gaat invullen.

En als u mooie dijken wilt zien ga dan de komende weken een keer naar de genoemde Spin bij Sommelsdijk. De Meidoorns staan dan nog net in bloei, net als de Egelantier. Voor zeldzame planten kunt u zoeken naar bv. Agrimonie, Kruisdistel of Wilde Marjolein. Veel plezier!