door boswachter Mark Kras

We schrijven het jaar 50 voor Christus. Heel het land is bezet door de Romeinen. Slechts op één plaats houdt een klein dorpje nog stand. Zo beginnen alle boeken van Astrix en Obelix. Wat me opvalt is dat het dorpje van de Galliërs aan de kust ligt. Aan hen moet ik steeds denken als we nadenken over de dappere strijders die leven op het Katwijkse Vlaggeduin. Liggend bergvlas, nachtsilene en bleek schildzaad zijn enkele van de zeer bijzondere soorten die hier in het kalkrijke duingrasland hun standplaats hebben. Soorten die maar heel weinig vindplaatsen in Nederland kennen en voor liggend bergvlas is het zelfs de enige plek in Nederland waar we dit plantje kunnen vinden.

In de afgelopen eeuwen zijn deze planten teruggedrongen door menselijke activiteiten die hen het leven onmogelijk maakten. Niet dat ze de aanwezigheid van mensen niet tolereren. Nee, ze gedijen zelfs best goed als er af en toe eens iemand voorbij komt en het zand loswoelt. Maar vooral de toename aan voedingsstoffen (vooral stikstof) in de lucht door verkeer, industrie en landbouw zorgt ervoor dat deze planten van de voedselarme zandgronden het moeilijk hebben. Planten die het goed doen op voedselrijke grond winnen het van soorten die het moeten hebben van voedselarme zandgronden met af en toe een, soms tijdelijk, voedselrijk plekje.

In de tijd van Astrix bestond Nederland uit eikenbossen op arme zandgronden en veenmoerassen. Sinds die tijd zijn wij mensen dit landschap steeds meer gaan benutten. Eerst her en der een stukje maar hoe slimmer we werden hoe meer we het land naar onze hand konden zetten. Eikenbossen werden dennenbossen, moerassen werden veenweidegronden voor onze koeien. Alleen de ‘woeste gronden’ zoals bijvoorbeeld de duinen en moerassen bleven over. Daar hebben deze bijzondere soorten die in het begin van de jaartelling nog door heel Nederland voorkwamen hun laatste standplaats.

In de 18^de eeuw lukte het om ook op de duinen meer grip te krijgen. Kleine akkertjes ontstonden in de duinen en rond de vissersdorpen werd het duin gebruikt om dieren te laten grazen en visnetten te boeten. Dit kleinschalige gebruik zorgde voor een nog grotere eigen specifieke soortenrijkdom; het zeedorpenlandschap. Een landschap om trots op te zijn en wat het waard is om te behouden.

Komt dat liggend bergvlas dan nergens in Europa meer voor? Jawel, er zijn nog maar weinig vindplaatsen in Europa en de dichtstbijzijnde vindplaats kunt u wellicht raden. Dat is namelijk in het oude gebied van de Galliërs. En ja, het plekje ligt ook daar aan de kust.