door boswachter Mark Kras

Toen ik jong was moest ik per dag drie glazen melk drinken. Dit werd aangeprezen door een merkwaardig kereltje genaamd Joris Driepinter. Het succes van dit mannetje was al op zijn retour maar ik zie als ik eraan terugdenk nog steeds een getekend poppetje met een opmerkelijk lange linkerarm waarmee hij drie glazen melk vasthield. Een kunststukje op zich. Melk was goed voor elk. Immers: melk is goed voor de opbouw van je botten. Tegenwoordig blijken er in melk ook stoffen te zitten die niet door iedereen goed verdragen worden. Maar het ging Joris vooral om de kalk die in melk zit.

Kalk is niet alleen voor mensen een belangrijke bouwstof. Ook de Zuid-Hollandse duinen profiteren van een continue aanvoer van kalk. Deze kalk zit niet in melk maar in de resten van schelpen en in het zand.

De Hollandse duinen blinken vooral uit door hun hoge biodiversiteit aan planten op een kleine oppervlakte. Op vier vierkante meter droog duin kunnen makkelijk 40 soorten planten voorkomen plus nog een dozijn aan mossen en korstmossen. Vooral op een afwisseling van kalkrijk en kalkarmer zand kan in de duinen een zeer groot aantal planten hun plek vinden. Zo vinden we in Hollands Duin bijzondere soorten als veldhondstong, ossetong, wondklaver en de wonderschone orchidee hondskruid. Vooral op licht stuivende duinen groeien vaak ook veel mossen, zoals bijvoorbeeld buizerdmos en paddenstoelen zoals de gesteelde stuifbal.

Kalk bindt zich makkelijk aan water. Iets wat we herkennen als een enigszins paniekerige wasmachinemonteur ons toebast: ‘Kalk heeft uw wasmachine kapot gemaakt!’
De eigenschap van kalk om zich aan water te binden betekent dat kalk makkelijk uitspoelt. In de bovenste laag van de duinen verdwijnt dan ook snel. Gevolg hiervan is dat ook planten die minder aan kalk gebonden zijn in Hollands Duin voorkomen. Dan kunnen soorten van kalkarm en soorten van kalkrijk milieu die op verschillende diepte wortelen naast elkaar voorkomen. Kortom: kalkrijke duinen als Hollands Duin bieden een enorme rijkdom aan soorten. Een rijkdom die alleen intact blijft als er een aanvoer blijft van kalkrijk zand, anders zou kalk snel helemaal uit het duin verdwijnen. ‘Uitlogen’ noemen we dat. Vandaar dat rijke duinen hun rijkdom alleen behouden als ze stuiven.

Stuiven is afhankelijk van wind en open stukjes zand. Wind waait er voldoende in ons land. Open stukken zand zijn wat lastiger. Door het gebruik van fossiele brandstoffen in de industrie, landbouw en transport brengen we voedingstoffen (m.n. stikstof) uit de tijd van dinosaurussen in de natuur. Hierdoor groeien met name grassen en struiken sneller en dreigt het duin overwoekerd te worden, waardoor stuivende zandplekjes verdwijnen. In vroeger tijden hielden de konijnen dit in toom. Met de achteruitgang van de konijnenstand springen natuurbeheerders bij door te maaien, begrazen en plaggen. Zo gaan we binnenkort in de zeereep ten noorden van de Wassenaarseslag delen plaggen zodat de wind meer kalkrijk zand het duin in kan blazen. Dat plaggen gebeurt met een flinke kraan. Met daarop natuurlijk een kranige vent die in zijn jeugd de nodige pinten melk heeft gedronken. Ik zal hem tegen die tijd eens vragen hoe hij heet.

De werkzaamheden om de invloeden van stikstof tegen te gaan en het duin in beweging te houden worden mede mogelijk gemaakt door de provincie Zuid-Holland.