door boswachter Mark Kras en  Jelle van Dijk

Nu de temperatuur al een tijdje aangenaam is hebben de padden hun winterverblijven verlaten en zijn nagenoeg allen op hun paarplaatsen aangekomen. Dit jaar is de padden trek redelijk geleidelijk verlopen. In de afgelopen jaren met lange winters was dat anders en werden er relatief veel padden langs de Randweg en Duinweg in Noordwijk dood gereden. Reden om een artikel van Jelle van Dijk van de Vereniging voor Natuur- en Vogelbescherming Noordwijk te plaatsen waarin een mooi overzicht is gegeven over de paddenbescherming langs het gebied van Staatsbosbeheer en Zuid-Hollands Landschap ten noorden van Noordwijk.

Jaren zestig: inrichting Langevelderslag en aanleg Randweg
Halverwege de jaren zestig werd de Langevelderslag met bijbehorende voorzieningen gerealiseerd. De nieuwe zeebadinrichting werd vanaf het buurtschap Ruigenhoek bereikbaar gemaakt via de Vogelaardreef. Dit alles gebeurde als onderdeel van een grote herinrichting van het Langeveld waarbij van het vroegere kleinschalige landschap vrijwel niets overbleef. Een soort natuurcompensatie vond plaats door het Zuid-Hollands Landschap een strook grond langs de duinvoet te gunnen. Deze strook werd grotendeels met loofhout beplant. Spoedig hierna werd de Randweg aangelegd zodat het toenmalige eindpunt van de Duindamseweg verbonden weg met de Kapelleboslaan in het Langeveld. In 1970 werd de Randweg geopend. Enkele jaren later volgde een drastische verbreding van de Duinweg tussen Noordwijk aan Zee en de Duindamseweg. Hiermee kon het badcentrum Langevelderslag snel via goed geasfalteerde wegen vanuit Noordwijk aan Zee bereikt worden. Deze wegenaanleg leidde tot een sterke groei van de recreatieve voorzieningen in het Langeveld en langs Duinweg/Randweg. Er verschenen grote bungalowparken en campings. Dat was ook nadrukkelijk de bedoeling!

Jaren zeventig: Start van paddenbescherming
Al spoedig bleek dat op de nieuwe wegen in het voorjaar veel padden werden doodgereden. Een student (Van Leeuwen) schreef hier een scriptie over en ging daarmee naar de wethouder van verkeer van de gemeente Noordwijk. Deze zocht contact met Willem Baalbergen, de toenmalige voorzitter van de Vereniging voor Natuur- en Vogelbescherming Noordwijk. Dit leidde er toe dat in februari 1974 in samenwerking met Staatsbosbeheer een proeftraject paddenbescherming langs de Kapelleboslaan van start ging. Tussen de ingang van de camping (toen Jan de Wit, nu Noordwijkse Duinen geheten) en de kruising met de Langevelderslag/Wilgendam werden aan beide zijden van de weg lage versperringen van fijn gaas ingegraven. Om de 50 meter werden zogenaamde valemmers ingegraven. Gedurende enkele seizoenen controleerden leden van genoemde vereniging dagelijks de inhoud van de valemmers, waarbij de ondersteuning door het personeel van Staatsbosbeheer onmisbaar bleek. Al spoedig bleek dat uitbreiding van deze vorm van paddenbescherming onhaalbaar was. Ook was er regelmatig sprake geweest van beschadiging van de afrastering door verkeer en het maaien van bermen.

Jaren zeventig: een nieuwe aanpak
In overleg met de gemeente Noordwijk begon in 1977 de volgende fase. Hierbij kon de weg langs de duinvoet worden afgezet met dranghekken. Niet volledig, maar voor de helft zodat aanwonenden toch hun huis konden bereiken. Het ging daarbij om het weggedeelte van de jeugdherberg (Stayokay over de Kapelleboslaan en de Vogelaardreef tot aan het punt waar de weg Duinschoten aansluit op de Vogelaardreef. Met duidelijke borden werd aan de automobilisten gevraagd van de omleiding via Duinschoten gebruik te maken. Bezoekers van en naar het badcentrum Langevelderslag werden omgeleid via de Wilgendam. Vanuit de Vereniging voor Natuur- en Vogelbescherming Noordwijk werd een rooster opgesteld waarbij in de periode maart-april dagelijks twee mensen de route vanaf Noordwijk aan Zee tot voorbij het zweefvliegveld controleerden op overstekende padden. In het geval aan het begin van de avond enkele overstekende padden werden gezien, ging men over tot het plaatsen van de hekken en de knipperlichten.

Jaren tachtig: bescherming en beperking
Toch werden er op sommige avonden nog steeds veel padden op dit traject doodgereden. Te veel mensen zigzagden om de afzettingen heen en bovendien werden de hekken en borden regelmatig beschadigd of vernield. Daarom deed de Vereniging voor Natuur- en Vogelbescherming Noordwijk in de jaren tachtig het verzoek om in dit traject paddentunnels te plaatsen. Bij Bergen in Noord-Holland bleek dit systeem goed te werken. De gemeente was bereid de tunnels te financieren, maar door protesten van aanwonenden die geluidsoverlast vreesden, zag de gemeente toch af van dit plan.

Jaren negentig: toch een upgrade van de paddenbescherming
Hierna ging in 1991 de derde fase van de Noordwijkse paddenbescherming in. De gemeente was na het echec met de tunneltjes bereid flink te investeren in betere technische voorzieningen. Bij Ruigenhoek en de jeugdherberg werden vaste schijnwerpers en knipperlichten geplaatst die duidelijk maakten dat er een bijzonder traject volgde. Aan het begin en aan het eind van het traject en ook bij de kruising met de Langevelderslag kwamen stevige draaihekken die eenvoudig op de weg geplaatst konden worden. In feite dus hetzelfde systeem als eerder, maar nu met beter materiaal en door de vrijwilligers gemakkelijker te bedienen. Deze installaties hebben tot en met 2008 gefunctioneerd. De Vereniging voor Natuur- en Vogelbescherming Noordwijk is dus 34 jaren bezig geweest met paddenbescherming.

Een nieuwe eeuw: nieuwe kansen
Toen bekend werd dat Stichting Zuid-Hollands Landschap overwoog het gebied langs de Vogelaardreef opnieuw in te richten, werd vanuit de Noordwijkse natuurvereniging direct contact gezocht met de directeur en de regiovertegenwoordiger van de Stichting Zuid-Hollands Landschap  om in genoemd gebied enkele paddenpoelen aan te leggen. Aanvankelijk werd dit door het Hoogheemraadschap van Rijnland tegen gehouden. Een tiental jaren later toen de zogenaamde natuurontwikkeling op veel plaatsen zichtbaar was geworden, gaf ook het Hoogheemraadschap Rijnland toestemming om in het gebied van Zuid-Hollands Landschap een duinrel met grote poelen te graven. Om kwelwater vanuit de duinen tegen te houden werd op verzoek van de bollenkwekers een foliescherm langs de Vogelaardreef ingegraven. Omstreeks 2005 waren de werkzaamheden afgerond. De Vereniging ging nog enkele jaren door met de paddenbescherming. Toen bleek dat de aantallen doodgereden padden op dit traject sterk daalden en bovendien was vastgesteld dat de nieuwe poelen goed gebruikt werden, besloot de Vereniging dat 2008 het laatste jaar was van dit beschermingsproject. Weliswaar werden er op dit traject nog ieder jaar tientallen padden doodgereden, maar dit speelde geen enkele rol meer bij het voortbestaan van een goede populatie in dit gebied dankzij de poelen in het gebied van Zuid-Hollands Landschap.

Tot slot
In de periode van de paddenbescherming werd aan de surveillanten gevraagd om in de vroege morgen als de hekken weggehaald en de knipperlichten uitgezet moesten worden, alle doodgereden padden te tellen. Daarbij ging het om het onbeschermde traject van Noordwijk tot aan de Jeugdherberg en het daarop volgende beschermde traject van de Jeugdherberg tot het einde van de Vogelaardreef bij Duinschoten. Deze tellingen leverden af en toe dramatische aantallen op. Zo schatten de tellers het aantal dode padden op 16 april 1986 op ruim 10.000! Meer recent vielen er veel slachtoffers in 2001 (4500 ex.), 2002 (5500 ex.) en 2005 4800 ex.). Een flink deel van deze slachtoffers viel op de Randweg tussen de Kraaierslaan en de Jeugdherberg. Vroeger was ook het stuk van de Duinweg ten zuiden van de Witte Raaf berucht. Sinds Staatsbosbeheer aan de westzijde een grote poel heeft aangelegd zijn de problemen hier afgenomen. Dat er ook op het beschermde deel af en toe veel slachtoffers vielen kon verschillende oorzaken hebben zoals – de eerste goede treknacht met motregen en een temperatuur van 10 graden viel in het paasweekend. Veel late chauffeurs zigzagden dan om de hekken en rijden extra hard om snel het beschermde traject weer te kunnen verlaten. -. op een goede treknacht denderden enkele vrachtauto’s over het beschermde traject – aan het begin van de avond is er nog geen pad te zien waardoor de hekken niet worden gezet. Later in de nacht gaat het regenen en de padden steken massaal over. In het overleg met de gemeente Noordwijk bleek het onbespreekbaar om de Duinweg en de Randweg af te zetten op de wijze zoals dat wel in het Langeveld was gerealiseerd. De reden hiervan was de moeilijkheid om het verkeer om te leiden. In het geval van de Duinweg zou het verkeer vanuit Noordwijk via de Northgodreef, de Gooweg en de Schulpweg de Duindamse Slag kunnen bereiken. Vanaf de Duindamse Slag naar de Jeugdherberg zou het verkeer helemaal door de bebouwde kom van Noordwijkerhout geleid moeten worden. Het enige traject waar zonder omleidingen een verbetering gerealiseerd zou kunnen worden is het stuk op de Randweg tussen de Kraaierslaan en de Jeugdherberg. Hier zou iets met paddentunnels geprobeerd kunnen worden. Een probleem bij tunnels zijn vooral de geleidingsstroken om de padden naar de ingangen van de tunnels te voeren. Hier en daar zie je dat er permanente geleidingsstroken zijn gemaakt van kunststof of steen die nauwelijks boven het maaiveld uitsteken. Je ziet dit op veel plaatsen in Duitsland en ook bij Castricum en Bergen in Noord-Holland. Bij het traject Kraaierslaan-Stayokay langs de Randweg moet men bedenken dat vanaf de aanleg van deze weg tot nu toe hier vrijwel ieder voorjaar honderden padden zijn doodgereden. Daaruit blijkt dat ondanks deze jaarlijkse aderlating zich hier toch een populatie padden kan handhaven.

In 2013 hebben vrijwilligers van de Vereniging voor Natuur- en Vogelbescherming Noordwijk naar aanleiding van de  berichten op twitter de situatie nog eens geverifieerd. Ze  constateerden geen afwijkende situatie ten opzichte van voorgaande jaren: wel de onvermijdelijke slachtoffers, maar niet de extreme situatie van vóór de aanleg van de paddenpoelen.

Literatuur
– van Dijk J. 2000. Natuurgids voor de Duin- en Bollenstreek. Uitgave van de Vereniging voor Natuur- en Vogelbescherming Noordwijk. Hierin p142-146: Paddenbescherming
– Jacobs J. 2008. Verslag van de Paddenbescherming 2008. De Strandloper 40: 20-21.