Bij windstil weer kan je dit aantreffen bij zonsopkomst. Mist in de duinpannen, dus koud.

Iedereen die wel eens op een mooie windstille zomernacht door het duin heeft gefietst of gewandeld kan hierover meepraten. Bovenop het duin nog aangename temperaturen, maar in een duinpan koud, soms zelfs steenkoud. Daarover gaat dit blog, geschreven door vrieskoujager Pieter Bliek.

Weerhutjes op Vlieland

 Begin januari 2022 zijn er twee kleine weerhutjes geplaats in twee diepe duinpannen in de Vlielandse duinen. De hutjes maken deel uit van een uitgebreid onderzoek naar vorst in duinpannen aan de Nederlandse en Belgische kust. Naast Vlieland staan er ook weerhutjes op Texel en Terschelling. Het zou zomaar kunnen dat er midden in de zomer nachtvorst op Vlieland wordt waargenomen. Dat is namelijk het vermoeden en nog niet onderzocht en dat wordt nu gemeten.

In totaal telt het Nederlandse kustgebied 21 weerhutjes. De meest zuidelijke staan in het duingebied van Dunea nabij Wassenaar. Hier staan er twee. De hutjes staan op 10 centimeter van de grond. Dit omdat de laagste temperaturen enkele centimeters van de grond worden gemeten. Koude lucht is zwaarder dan warme en zakt hierdoor vanzelf naar het laagste punt in de duinpan. Op drie locaties wordt er ook op anderhalve meter hoogte gemeten. Terschelling telt drie weerhutjes en Texel net als Vlieland twee.

Onderzoek naar nachtvorst in duinpannen

Het netwerk van weerhutjes maakt deel uit van een uitgebreid onderzoek naar nachtvorst in duinpannen. Met name in de zomer kan het in duinpannen ’s nachts flink afkoelen. Soms zijn de temperaturen 12 tot 14 graden kouder dan de omgevingstemperatuur. Dat gebeurt vooral bij koele zomernachten, waarbij het helder en windstil weer is. Dan kan de koele lucht naar het laagste punt zakken. Omdat het dan niet waait blijft de koele lucht hier geconserveerd en kan vervolgens een stuk verder afkoelen dan de omgeving.

Aan de grond heeft het in Nederland tijdens de hoogzomerse periode (20 juli t/m 20 augustus) nog nooit ergens in Nederland gevroren. Zelfs vlak boven de grond niet. Toen er begin augustus 2021 een waarde van +0,1 graden Celsius in Camperduin werd gemeten was dat zeer verrassend. De koudste duinpan van Nederland is tot nu toe de diepe duinpan direct achter De Klimduin in Schoorl. Gemiddeld worden hier de laagste minima van alle duinpannen gemeten.

De duinpannen op Vlieland zijn net als de andere duinpannen met behulp van een online topografieprogramma gevonden. Er is geselecteerd op diepte en breedte. De breedte is overigens net zo belangrijk als de diepte. Want hoe breder een diepe duinpan, des te meer warmte-uitstraling er kan plaatsvinden. Maar de pannen moeten ook niet weer te breed zijn. Want anders zijn ze te open en kan er bij een klein zuchtje wind al snel vermenging optreden.

Meten is weten

De twee duinpannen op Vlieland waarin beide weerhutjes staan zijn behoorlijk diep, maar ook behoorlijk breed. En omdat er op de Waddeneilanden meer wind dan op het vaste land staat is de vrees dat hier veel luchtmenging zal plaatsvinden. Maar bij heldere en windstille nachten zou hier zomaar midden in de zomer eens vorst gemeten kunnen worden.

Het onderzoek naar zomernachtvorst in duinpannen wordt uitgevoerd door de Vlaamse vrieskoujagers Karel Holvoet en Pieter Bliek uit Alkmaar. Staatsbosbeheer op Vlieland heeft toestemming voor het plaatsen van de weerhutjes gegeven. Samen met boswachter Carl Zuhorn heeft Pieter de weerhutjes in januari 2022 geplaatst. Onze dank voor de medewerking!