Een ringslang

In het Zandenbos in Nunspeet werken we aan een plan om de achteruitgang van de natuurwaarden in en bij de vennen te stoppen. Voor het voortbestaan is meer en beter water nodig in de vennen en meer rust. Een klankbordgroep uit de omgeving wordt betrokken bij het uitwerken van de maatregelen voor herstel van de vennen. De vennen op de droge Veluwe zijn immers prachtplekken waar wij mensen van genieten.

Voor sommige kwetsbare planten en dieren hangt hun leven af van deze vennen, want juist dit water vormt hun leefgebied. Het gaat helaas niet goed met een heleboel vennen op de Veluwe. Dat geldt ook voor drie vennen in het Zandenbos. Er zijn maatregelen nodig die er voor zorgen dat er meer water in de vennen blijft en planten en dieren meer rust krijgen. Als we niets doen, dan verliezen we de vennen en de bijzondere soorten die er leven. En dat zijn hele zeldzame vegetaties als hoogveenmossen, zegges, en dieren als libellen en amfibieën. Dat moeten en willen provincie Gelderland en Staatsbosbeheer voorkomen. Staatsbosbeheer gaat in overleg met een klankbordgroep uit de omgeving een plan met maatregelen uitwerken.

Wat is de situatie?

Het bijzondere aan deze vennen is, dat er in het verleden door natuurlijke omstandigheden een ondoorlatende laag in de bodem is ontstaan in de vorm van een soepbord. Dit ‘bord’ is gaandeweg gevuld met regenwater waardoor een heel specifiek milieu is ontstaan waarin hoogveen tot ontwikkeling kon komen en zich karakteristieke planten en dieren konden vestigen. Dit soort nat leefgebied is op de droge zandbult Veluwe zeldzaam. Er komen planten voor die afhankelijk zijn van het zure en voedselarme natte milieu. Een specialistische groep van moeras- en waterplanten die samengroeien, verschillende soorten veenmos, kleine veenbes, waterdrieblad, zegges waaronder de draadzegge en klein blaasjeskruid. Zelfs drijvende hoogveenvegetaties komen in een ven voor.

Die planten in het water en op de oever trekken zeldzame libellen en amfibieën. Voorbeelden hiervan zijn libellensoorten als gevlekte witsnuitlibel, venwitsnuitlibel, en venglazenmaker. Het water is ook belangrijk voor de ringslang die rond het ven leeft. Hetzelfde geldt voor amfibieën, zoals de heikikker. Het ven is een samenhangend systeem. De planten die van het water afhankelijk zijn, vormen een geheel met dieren die het water en de planten nodig hebben. De vennen hebben daarom als leefgebied de zwaarste bescherming gekregen binnen Natura 2000. We hebben de taak om dit leefgebied in stand te houden. Die variatie (biodiversiteit) is belangrijk voor een sterke natuur op de Veluwe.

Wat is er aan de hand?

De vennen liggen in een kom met een voor water ondoordringbare laag. Regenwater dat afstroomt voedt zo het ven. Doordat er veel bomen en struiken rond de vennen staan, verdampt er veel regenwater dat niet in de vennen komt. Daarnaast zorgt het bladinval en de schaduw voor een slechtere kwaliteit van het water en de oevers en daar hebben planten en dieren last van. Ook de rododendrons onttrekken veel water en nemen veel plaats in op de oeverzones. De oevers van de vennen zijn dichtgegroeid. Bovendien dreigen de wortels die ondoordringbare laag in de grond te doorboren waardoor de vennen lek raken. Of anders gezegd, het soepbord waar het water in blijft staan, wordt steeds kleiner.

De grote hoeveelheid recreanten dicht op het ven en de honden die het water in gaan, verstoren de planten en de dieren. De laatste jaren is het steeds droger en drukker geworden en ook de stikstof uit de lucht is schadelijk. Voor het versterken van de natuur als leefgebied van planten en dieren zijn er urgent maatregelen nodig.

We staan nu voor de taak om de natuur in de vennen te helpen herstellen. Deze taak levert buiten soms moeilijke dillema’s op. Natuur versus cultuurhistorie en natuur versus recreant. Er zullen bomen en struiken weg moeten, ook rododendrons. Er kunnen nieuwe rododendrons worden aangeplant, wel iets verder van het ven af. Enkele recreatiepaden zullen moeten worden verlegd. Tegelijkertijd kan er nieuw vlonderpad komen tussen de twee vennen zodat genieten van de plek mogelijk blijft. De maatregelen gaan ons mensen aan het hart, omdat we ook houden van de plek zoals die nu is. Maar doen we niets, dan verliezen we de vennen en de bijzondere soorten die er leven.

Er zwemmen heel wat honden in de vennen. Het betreden van de oever is niet goed voor het venmilieu. Om de vennen meer rust te geven komt er een oplossing elders voor de honden die willen zwemmen. We maken een nieuwe spartelvijver op een andere plek in het Zandenbos. Die spartelvijver is onderdeel van dit project.

Hoe gaat het verder?

Afwegingen maakten we tot dusver met specialisten van met name provincie en Staatsbosbeheer op basis van veel onderzoeken en vanuit zorg voor ons gebied. Nu gaan we het gesprek met de omgeving aan. Op 11 en 15 december organiseren we publieksexcursies buiten om belangstellenden te informeren over de staat van de vennen en de mogelijke maatregelen die de natuur sterker maken. Reacties nemen we mee naar een klankbordgroep. Deze klankbordgroep wordt betrokken bij de uitwerking van het plan en de maatregelen. Dit proces gaat nu starten en in de loop van volgend jaar zal het herstelplan vorm krijgen. De vergunningaanvraag, nodig voor een deel van de maatregelen, gaat daarna naar gemeente Nunspeet. Als de vergunning wordt verleend, gaat Staatsbosbeheer het herstel uitvoeren. Als u mee wilt met de publieksexcursie, dan is opgeven nodig. Dat kan via veluwe@staatsbosbeheer.nl.

Bekijk het onderstaande filmpje van de provincie Gelderland over vennen en beken.