Het is misschien niet het eerste wat in je opkomt als je aan Staatsbosbeheer denkt, maar Staatsbosbeheer biedt al decennia lang op verschillende manieren plaats aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Een baan vinden is immers niet voor iedereen vanzelfsprekend. Zeker niet als je maatschappelijk gezien kwetsbaar bent. ‘Mee kunnen doen’ in onze samenleving is echter voor iedereen belangrijk.
Door onze terreinen in te zetten voor deze mensen, creëren we kansen. De kans op een zinvolle daginvulling, de kans om laagdrempelig werkervaring op te doen en de kans eventueel door te stromen naar een (deels) betaalde baan of opleiding. Het sociale en het groene domein blijken daarbij op een natuurlijke manier prachtig hand in hand te kunnen gaan.

Maar wie zijn er nou aan het werk op onze Veluwse terreinen? Wat doen ze voor werk, en hoe ervaren ze het? Om hier antwoord op te krijgen, gaan we in een reeks blogs op bezoek bij deze bijzondere groepen en lopen een dagdeel mee.

Op de Midden-Veluwe werkt Staatsbosbeheer samen met diverse sociaal-maatschappelijke organisaties waaronder Binnenwerk en DemenTalent. Maar voor de blog van vandaag gaat Janske op pad met de mannen van HartRaad.

Kwijt

Samen met Gerard loop ik door het hondenlosloopgebied van ’t Leesten, op zoek naar ‘de mannen’ die daar de hekken nalopen. Ze zijn kwijt.
We grinniken erom, een omheind stuk grond en toch stug achter die mannen aanvangen. Bij iedere bocht blijken wij weer te laat.

‘Weet je dat ik eens een paar mannen écht kwijt was? Ze waren zo diep in het bos aan ‘t dwalen dat ze niet eens de toeter van de auto hoorden’.
Hij lacht.
‘Ik zei nog, loop maar achter mij aan. Maar blijkbaar namen ze toch ergens een verkeerde afslag. Het kwam goed hoor, en we hebben er hard om gelachen. Je maakt wat mee hier.’

Gerard praat vandaag liever niet over zichzelf.
‘Dat is niet belangrijk. Het gaat om de mensen hier.’
Met ‘de mensen hier’ bedoelt hij de deelnemers van HartRaad. Met nadruk op ménsen. Geen cliënten, deelnemers. Maar bovenal mensen.
Het typeert Gerard. Voor hem is ieder mens even waardevol en uniek. HartRaad heet niet voor niets HartRaad. We gaan het dus toch even over hem hebben.

HartRaad

Eind 2016 richt Gerard Hardeman, samen met zijn vrouw, HartRaad op. Een opvallende stap voor iemand die altijd in de supermarktbranche zat. Toch voelt hij in 2015: ‘Ik wil wat anders’.
Iets met mensen, iets zinvols.

Hij begint als vrijwilliger bij Stichting Present en een balletje begint te rollen. Wanneer hij op een dag als chauffeur met vriendin en initiatiefneemster van DemenTalent Daphne Mensink half Nederland door rijdt en uiteindelijk bij Radio Kootwijk beland, beseft hij: ‘Dit wil ik ook. Buiten aan het werk met kwetsbare mensen’. Hij spreekt zijn wens uit tegen de beheerder van het zendgebouw.
‘Neem eens contact op met Laurens Jansen van Staatsbosbeheer’, is het advies.

Ruim vier jaar en een studie later, bestaat het team van HartRaad uit het echtpaar Hardeman, twee ZZP-ers en één vrijwilligster. Zij begeleiden in totaal nu zo’n 25 mensen, waarvan 11 deelnemen aan de activiteiten voor Staatsbosbeheer. Vooral mannen maar tegenwoordig ook een paar vrouwen. Allemaal slimme (jong) volwassenen die om diverse redenen zijn vastgelopen in het dagelijks leven.

Drie dagen per week werkt HartRaad in de gebieden van Staatsbosbeheer, maar er wordt niet alleen buiten gewerkt.
HartRaad biedt ook ambulante begeleiding: een luisterend oor en ondersteuning ‘aan huis’.
En ondertussen onderhouden twee jongens regelmatig de tuin van oudere dame. Wat een kantelpunt, van hulpvrager tot hulpverlener!

Met elkaar

Het werk bij HartRaad biedt regelmaat, structuur en sociale contacten. De natuur geeft rust en het vaak fysieke zware werk leert de deelnemers samenwerken en brengt ze tot de kern van wie ze zijn. Grote, stoere mannen hebben staan janken midden op de heide: ‘Dít heb ik nodig’.

Uiteraard is de begeleiding van Gerard en zijn team belangrijk. Zij bewegen mee op ieders tempo. Zien ieder individu. Zo wordt de vraag ‘Wat is het nut nog van het leven?’ omgebogen naar ‘Wat is voor jou belangrijk.’

Maar de dynamiek tussen de deelnemers onderling speelt een minstens zo grote rol. Gedeelde ervaringen scheppen een band. ‘Ouwe rotten’ die al verder zijn in hun proces, zijn een voorbeeld voor hen die nieuw binnenkomen. Zij creëren door hun eigen verhaal ruimte voor de ander. ‘Je hoeft je niet te schamen voor je problemen. Been there, done that. Jij kan het ook’.

Eduard Poot, die als ZZp-er een aantal dagen per week voor HartRaad werkt, schrijft mij hierover:

“De goede gesprekken in een mooie omgeving vind ik mooi. Jaren geleden zag ik hetzelfde bij stagelopers die vanuit praktijkonderwijs bij het tuincentrum van mijn vader aan de slag gingen. Toen viel mij al op dat deze jongeren geen vragen stelden om het juiste antwoord te krijgen, want dat had ik niet altijd. Ze vonden het heel fijn dat ze hun verhaal kwijt konden.
Dit werkt ook zo bij HartRaad: de mensen die hier komen, kunnen zichzelf zijn en praten over wat hun op het hart ligt.

De motivatie is groot. Als deelnemers eenmaal aanwezig zijn, willen ze graag wat doen. Ze bieden elkaar hulp bij de activiteiten en hebben onderling goede gesprekken. Sommige deelnemers vinden het prettig om vooral bezig te zijn en op die manier de gedachten even te verzetten. Anderen vinden het juist fijn om ook tussendoor te praten om wat gedachten uit te wisselen.
Het is mooi om te zien hoe snel de mannen van HartRaad elkaar weten te vinden en met elkaar omgaan alsof ze elkaar al jaren kennen.”

Gevonden!

Gerard en ik lopen nog steeds door het hondenlosloopgebied. Maar dankzij drie dagen per week werk in de gebieden van Staatsbosbeheer, zijn de mensen van HartRaad een bekend gezicht op de Midden Veluwe. We worden door een wandelaar terug op het goede spoor gezet: ‘Je mannen zijn daar’.

Ergens verderop doet Ricardo in zijn eentje een een-mans-klusje maar de rest van de groep is gevonden:
Drie mannen, Wouter, Said en begeleider Eduard, lopen hamerend langs het hek. Ze zetten krammetjes vast. Dat gaat in een vlot tempo, vandaar dat we ze steeds misliepen.

Weer een doel

Met Said loop ik een stukje mee. Af en toe mept hij op een loszittend krammetje.
‘Het is goed om bezig te zijn’, vertelt hij. ‘Veel alleen zijn is niet fijn, niet goed voor mij. Het is beter om mensen te zien en iets nuttigs te doen. Weer een doel te hebben.’

Na een dag buiten werken is Said moe maar voldaan. Maar hoe gaat het dan op de andere dagen, vraag ik mij hardop af. Zijn die dan niet moeilijk?
Said stelt me gerust. Hij werkt nu ruim een jaar mee en merkt dat het werkt. Een paar dagen zonder HartRaad is ok. Hij durft zelfs voorzichtig weer aan de toekomst te denken. Terug naar de stad waar hij – om te herstellen van een drugsverslaving – weg ging. In die stad woont zijn familie, voelt hij zicht thuis. En misschien kan hij daar ook zoiets doen zoals nu bij HartRaad. Wie weet.

Ondertussen zijn we rond. Eduard en Said lopen nog even terug naar een hoog deel van het hek. Helemaal bovenaan zit het gaas los en Said kan daar niet bij. Eduard slaat de krammetjes erin terwijl Said met een gevorkte tak het gaas op zijn plek houdt. Samen gaat het wel!

Altijd wat te klussen

De lijst van klussen eindigt nooit: de planken van een bankje schuren (‘we willen liever geen splinters in de billen van bezoekers!’), hekwerken en banken controleren en repareren, snoeien, de heide opschonen, kabouterroute netjes maken, speelbos speelbaar houden, paden onderhouden etc. En, dagelijks terugkerend: afval opruimen.

Ter plekke wordt de lijst van klussen van die dag ook nog wel eens aangevuld als een boswachter hun pad kruist. Soms kan zo’n extra klusje meteen worden opgepakt, soms moet het wachten tot een andere dag.

Toen HartRaad begon, lag het werktempo lager en waren de klussen relatief klein. Ondertussen krijgen ze vanuit Staatsbosbeheer meer verantwoordelijkheid en zelfstandigheid. Dat betekent dus ook harder doorwerken en grotere klussen. Toch blijft het mogelijk voor iedereen om naar eigen kunnen mee te werken.

Dankzij corona: insectenhotels!

Het gespreksonderwerp is onvermijdelijk, corona. Maar gelukkig bleek dat een positieve draai te krijgen. Er is namelijk een ‘omdenkertje’ geboren in coronatijd! Op maandag werkt nu een groepje bij Gerard thuis. Daar worden, in een grote schuur, insectenhotels gebouwd.

‘We moesten wat’, zegt Gerard. ‘We hebben vier weken weinig kunnen doen vanwege de coronamaatregelen. Mijn vrouw en ik hebben vorig jaar een aantal klussen samen opgepakt, verder lag alles stil. Maar ik wil wel mijn mensen begeleiding blijven bieden.
Gelukkig woon ik op een boerderij, ruimte zat. Daar konden we misschien wel wat bouwen. Dus koppen bij elkaar en puzzelen maar! Nu bouwen we insectenhotels van zo’n 2,5 meter hoog. En we geven er standaard een zakje wilde bloemenzaad bij om insecten te lokken.’

Eén insectenhotel komt binnenkort bij het Informatiecentrum op ’t Leesten te staan en nog steeds worden er nieuwe insectenhotels besteld. Een onverwachts leuke bijvangst van corona dus.

Kleine grote stappen

Wie vandaag vluchtigs langs liep, zag een groepje mannen.
Voor wie niet beter weet, zijn ze gewoon aan het werk.
Toch worden hier elke keer weer overwinningen behaald.

Door Said, de krullenbol die zich daar in het zweet staat te werken. Hij is ruim een week ziek geweest. Maar vandaag staat hij er weer en geeft zich voor meer dan 100%. Iedere keer opnieuw dealen met de gevolgen van je verleden en keihard werken aan je toekomst.

Door Ricardo, die ‘s middags door Gerard nog uit de auto wordt geroepen om te komen helpen. Als ‘founding member’ heeft hij er heel wat vlieguren opzitten. Zij aan zij met Gerard trok hij vanaf dag een van HartRaad al vliegdennetjes uit de heide.
Maar nu gaat het wat minder goed. Ricardo heeft last van depressies. Alles is dan zwaar. Een opgave. Een kleine stap wordt een hele grote, onmogelijk groot voor je gevoel. En je wereld steeds kleiner.
Hij doet zijn best om weer verbinding te maken met andere mensen. Dat is niet makkelijk. Soms breken de lijnen zo gauw. Maar HartRaad houdt ‘m vast.
‘Overal sturen ze je weg als je een paar keer niet komt, maar Gerard laat niet los, nooit.’

En door Danny, die er vandaag niet bij is en ik telefonisch spreek. Ook een ‘oud gediende’ die eerder lang in isolement zat en bij HartRaad weer ritme, energie en aansluiting met de maatschappij vond.
Zijn rol is in de afgelopen jaren veranderd. Van hulpvrager tot voorbeeld voor de jongeren in de groep.
Hij heeft grootse plannen voor de toekomst en wil graag blijven werken met mensen en natuur. Liefst bij HartRaad, of anders iets vergelijkbaars. En hij zou heel graag iets willen veranderen in de zorg: de zorgaanbieders met elkaar verbinden zodat ze beter samen kunnen werken. Een ambitieus plan maar:
‘Ik heb er vertrouwen in,’ vertelt hij. ‘En weet je, dat had ik nooit. Maar ik heb er nu echt vertrouwen in.’

Het bankje

De dag met HartRaad eindigt bij een bankje. Een kapot bankje waarvan alleen de ijzeren zijkanten, met betonblok en al, in de grond staan. Ze moeten uit de grond, verplaatst en weer tot bank gemaakt.
En bij dat ene bankje komt alles samen.

Het blijkt een puzzel, een uitdaging. Want om de houten planken tussen de zijkanten te kunnen bevestigen, moeten deze precíes goed in de grond staan. Zwaar werk dat ook nog eens niet zo eenvoudig blijkt als je denkt. Dan passen de planken op de zitting weer perfect, maar die van de rugleuning niet. En na wat aanpassen is het juist weer andersom.

Om beurten wordt gegraven. Tachtig centimeter is dieper dan je denkt. Samen tillen, uitproberen, nadenken. Nog wat graven, bijvullen, verschuiven. Nee, eruit en toch opnieuw beginnen.

‘Als we nou daar wat zus en dan daar wat zo….’

Mobieltjes weggeborgen, eigen sores vergeten. Nu bestaat alleen dít probleem. En opgeven is geen optie. Dat maakt iedereen me duidelijk.
‘We krijgen het voor elkaar. Samen. Dit bankje komt er!’

En het staat. Met uitzicht op de heide. Een mooie plek om even te zitten en uit te rusten, na te denken, te genieten. Neergezet door een stel prachtkerels die zoekende waren maar nu hard op weg zijn het weer terug te vinden.

Extra informatie

Wil je na het lezen van deze blog meer weten over HartRaad, ga dan vooral naar de website.
En in dit dossier vind je informatie vanuit Staatsbosbeheer over zorg en arbeidsparticipatie.

Janske Blijleven

De andere blogs in deze serie kan je hier teruglezen:
Natuurzorg Veluwe-Vallei
Stichting Grip op je leven
Inclusief Gresbo