Zand kan straks weer stuiven op het Kootwijkerzand
Staatsbosbeheer maakt het grootste stuifzandgebied van West-Europa weer open. Op het Kootwijkerzand ten zuiden van Kootwijk zijn we begonnen aan de 2de fase van de herstelmaatregelen, waar vorig jaar een start mee is gemaakt.
Wanneer je als bezoeker vanaf de uitkijktoren over het gebied heen kijkt is het 750 ha grote Kootwijkerzand indrukwekkend. Fantastische vergezichten, blond zand in de zon, karakteristieke bomen, en in de verte Radio Kootwijk verscholen in de bosrand, alsof dat mijlenver lopen is. Beneden lopen mensen die misschien wel op zoek zijn naar hertensporen in het zand. Een prachtige blauwe lucht met voorbij glijdende cumuluswolken. Zulke bijzondere plekken heb je niet veel in Nederland. Kootwijkerzand is het grootste stuifzandgebied van West-Europa. Maar wáár kijken we eigenlijk naar?
Leefomstandigheden
Het is de biotoop, natuurlijke leefomgeving, van vele soorten planten en dieren. Deze soorten hebben het juist hier naar hun zin en zijn afhankelijk van deze vegetatietypen. Je kunt je soms moeilijk voorstellen dat in dergelijke leefomstandigheden veel soorten leven. Maar juist voor deze soorten gaan wij aan de slag. Ze zijn afhankelijk van een balans tussen o.a. stuivend zand, gedeeltes met mossen en grassen, heide en solitaire bomen (bomen die alleen staan). De samenstelling hiervan is nu uit balans. Je kon de zandverstuiving oversteken zonder het zand aan te raken.
Vergeleken met bijna 20 jaar geleden is het Kootwijkerzand door teveel stikstof en successie naar schatting 50 tot 75 procent dichtgegroeid met korstmossen, mossen, grassen, kleine en grote bomen. Successie houdt in dat zonder ingrijpen uiteindelijk alle soorten natuur bos wordt. Door te veel stikstof dat als een soort neerslag in het gebied terecht komt, legt de mossoort ‘Grijs kronkelsteeltje’, ook wel tankmos genoemd, grote delen van het stuifzand vast.
Herstelmaatregelen
Vorig jaar is er al een start gemaakt met herstelmaatregelen voor 38 ha stuifzand. In deze tweede fase wordt het zuidoostelijk gedeelte aangepakt. In een gebied van 78 ha worden eerst de amerikaanse vogelkers en jonge dennen verwijderd. De werkzaamheden worden vooraf zorgvuldig voorbereid door ecologen. Karakteristieke vliegdennen en bijzondere soorten worden, net als vorig jaar gespaard en van te voren uitgelint. Na het verwijderen van de jonge boompjes wordt in het werkgebied van 78 ha ruim 38 ha bovenlaag afgeplagd. Het werk wordt uitgevoerd met een kraan met grote bak. Voor het afvoeren van het zand en de dennen maken we gebruik van speciale rijroutes.
Dit jaar worden het vrijgekomen zand weer in het terrein verwerkt in de vorm van heuvels en hellingen of in uitgestoven laagtes. De werkzaamheden duren tot en met februari 2021.
Meer soorten
Welke soorten gaan hiervan profiteren? Veel vogels zoals boompieper en de boomleeuwerik en hopelijk keert de tapuit op termijn terug als broedvogel. Maar ook insecten zoals sneeuwspringer, blauwvleugelsprinkhaan en de kleine heivlinder, de lentevuurspin en ruim 40 soorten kevers. Daarnaast nog vele andere soorten die afhankelijk zijn van een samenhang van verschillende vegetatietypen samen met stuifzand.
geef een reactie
Martin
Hoi Jeanet,
U schrijft in een reactie onder uw blog dat de stuifzanden “een groot deel van de biodiversiteit van Nederland” herbergen. Is dat wel zo? Ik heb de stuifzanden bezocht en ze lijken mij juist tamelijk arm in biodiversiteit? Zouden we niet veel meer biodiversiteit kunnen waarborgen door de stuifzanden veel kleiner te maken en het grootste deel juist tot gevarieerd bos over te laten gaan? Benutten we dan niet veel meer van de potentie die de natuur biedt?
Dank en groet,
Martin
Boswachter Jeanette Stam
Beste Martin,
De mate van biodiversiteit is in dit biotoop afhankelijk van afwisseling en overgang van kaal zand naar kortmosbegroeiing naar open vegetatie. Het stuivende zand is belangrijk in oppervlakte. Het moet kunnen blijven stuiven anders groeit dit biotoop-soort dicht. Specifieke fauna die daar van afhankelijk is, zijn o.a.: Blauwvleugelsprinkhaan, aardbeivlinder, heivlinder, kleine heivlinder, kommavlinder, zandoorworm. Tevens zijn ze belangrijk voor de zandhagedis die zijn eieren in het zand legt om op te warmen, de tapuit, boomleeuwerik en duinpieper. Planten als; Zilverhaver, Zandblauwtje, Slank Stapelbekertje, Stuidzandkorrelloof en nog meer soorten planten, sprinkhanen etc vinden juist in deze omstandigheden hun domicili. Voor sommige soorten is de aanwezigheid van heide in de nabijheid belangrijk of een boom als zangpost of bepaalde grassoorten. Grassoorten die alleen in dat milieu groeien. Op het Kootwijkerzand zul je deze afwisseling ook vinden. Ik hoop dat je nu begrijpt dat het een samenhang van het geheel is. Met vriendelijke groet, Jeanette de Moed-Stam
Mary den Haring
Fijn dat SSB er is om voor de natuur in ons land te zorgen, zoals o.a. Op het Kootwijkerzand. Maar hoe staat het met de zorg voor mensen met honden b.v.?
Op het Kootwijkerzand mogen de honden niet meer los. Het Caitwickerzand gebied met zijn rolstoelroute wordt afgesloten ivm nabije ecoduct. Het losloopgebied bij Hoog Soeren is door SSB van een prachtig mystiek bos verandert in een woestenij met diepe modderige bandensporen, waar het lopen met je hond meer plowteren is. Er komen steeds meer honden in Nederland, maar het aantal plekken – in ieder geval rondom Apeldoorn – waar de hond nog even zijn benen kan strekken zonder elke meter een soortgenoot tegen te komen worden steeds minder talrijk. Ik zie misschien wel tengevolge hiervan in aanlijngebieden steeds meer mensen die hun hond daarom juist daar dan maar losgooien. De gebieden die nog over zijn (Het Leesten, Julianabos b.v. zijn òf overvol of gedecimeerd (door terreinhonger van pretpark Koningin Juliana Toren). Ook het door SBB nieuw gecreëerde gebied bij Harskamp wordt door honden- en natuurliefhebbers gekwalificeerd als ‘te druk’.
Misschien bij alle SBB plannen eens een punt van aandacht om mee te nemen: meer desnoods kleinere omheinde uitlaat/losloopgebieden voor natuurliefhebbers met honden?
Met vriendelijke groet,
Mary den Haring
l.jansen@staatsbosbeheer.nl
Beste Mary den Haring,
Dank voor uw bericht. Staatsbosbeheer heeft op de Veluwe verschillende hondenlosloopgebieden. Ze zijn allemaal te vinden op de website http://www.staatsbosbeheer.nl/veluwe
Op het Kootwijkerzand mochten honden nooit los. Dit is dan ook de reden dat we daar afgelopen zomer een grote publieksactie op touw hebben gezet.
Om meer ruimte te bieden aan onze bezoekers met hond hebben we hondenlosloopgebied Harskamp gecreëerd. Honden eigenaren zijn overige bijna overal op de Veluwe welkom mits de hond is aangelijnd.
Het hondenlosloopbos bij Hoog Soeren is niet van Staatsbosbeheer dus ik ben niet bekend met de situatie op deze plek.
Uw wens voor meer hondenlosloopgebieden begrijp ik best. Gezien de kwetsbaarheid van de Veluwe zouden deze gebieden bij voorkeur buiten de Veluwe moeten worden ontwikkeld.
Met vriendelijke groet,
Laurens Jansen Boswachter Veluwe Midden
Boswachter Laurens Jansen
Beste Mary den Haring,
Dank voor uw bericht. Staatsbosbeheer heeft op de Veluwe verschillende hondenlosloopgebieden. Ze zijn allemaal te vinden op de website http://www.staatsbosbeheer.nl/veluwe
Op het Kootwijkerzand mochten honden nooit los. Dit is dan ook de reden dat we daar afgelopen zomer een grote publieksactie op touw hebben gezet.
Om meer ruimte te bieden aan onze bezoekers met hond hebben we hondenlosloopgebied Harskamp gecreëerd. Honden eigenaren zijn overige bijna overal op de Veluwe welkom mits de hond is aangelijnd.
Het hondenlosloopbos bij Hoog Soeren is niet van Staatsbosbeheer dus ik ben niet bekend met de situatie op deze plek.
Uw wens voor meer hondenlosloopgebieden begrijp ik best. Gezien de kwetsbaarheid van de Veluwe zouden deze gebieden bij voorkeur buiten de Veluwe moeten worden ontwikkeld.
Met vriendelijke groet,
Laurens Jansen Boswachter Veluwe Midden
frank appels
De zandwoestijnen bij Kootwijk zijn een door de mens, eeuwen geleden veroorzaakte ecologische ramp.
Na zeer lange tijd is de natuur er nu deels ingeslaagd deze zandwoestijn te stoppen en weer groen te maken, eerst mossen, dan gras,evt.heide en tenslotte weer de bossen die er vroeger waren.
Nu vind SBB dat we dit natuurlijke groei proces moeten stoppen en met veel machines de opgaande flora weer moeten wegnemen zodat er een onnatuurlijke woestijn ontstaat .
Wij als westersland proberen de mensen in woestijngebieden te leren bomen te planten zodat die grond en water vast houden, maar geven zelf het slechte voorbeeld.
Mvg., Frank
Krommer kan je het niet bedenken !!
Boswachter Jeanette Stam
Beste meneer Appels,
Binnen Nederland bevinden zich verschillende natuurtypen. Het stuifzandgebied Kootwijkerzand is er een van. De\it natuurtype ook wel habitattype genoemd zoals bos, heide en stuifzandgebieden zijn beschreven in het Natura 2000 beheerplan Veluwe. Te samen herbergen deze gebieden bijzondere flora en fauna en herbergen dus een groot deel van de biodiversiteit van Nederland. Onze verantwoordelijkheid is groot om ook deze stuifzanden in stand te houden.
Vroeger waren de stuifzanden voor de omliggende dorpen inderdaad een ramp. Dorpen werden bedreigd of verdwenen onder het stuivende zand. Daarom is in de begin tijd van Staatsbosbeheer een groot gebied beplant met bomen. Een heel klein deel, ongeveer 1 procent van het gehele Natura 2000 gebied Veluwe is toen als natuurmonument gespaard gebleven.
Staatsbosbeheer als uitvoeringsorganisatie heeft als taak deze natuur te beheren. In het gebied met eiken, heide en delen met korstmossen en mossen leveren bijzondere soorten. Een deel van het gebied is ook open zand. Dit open zand is essentieel voor de dynamiek van het stuivende zand. Veel soorten hebben dit nodig om te kunnen overleven. De mossen zoals tankmos die nu overheersen op het vastgelegde zand hebben heel weinig natuur waarde en zijn het gevolg van de stikstofproblematiek. Daarom maken we nu delen van het gebied weer open.
In ons blog leggen we uit hoe we dit doen.
John
Waarom denkt SBB altijd alsof ze de schepper zelf zijn voor moeder natuur te bepalen hoe dingen eruit komen te zien.. Zoals eerder terecht vermeld is de natuur zich aan het herstellen van onze fouten. Als een stuifzandgebied daardoor verdwijnt, jammer dan.
Natuur kun je niet beheren, dat beheert zichzelf. Stop met die vervuilende graafmachines..
staatsbosbeheer1
Beste John,
Het gaat erom dat juist in het habitattype stuifzand veel organismen leven die er niet meer voorkomen als het stuivende gedeelte weggaat. Het gaat voor de fauna om een samenhang van zand heide, af en toe een boom en open gedeeltes met gras. Vanuit N2000 hebben wij de verantwoordelijkheid om zoveel mogelijk habitat te beschermen en te behouden voor de toekomst.
Harro
Wat voor gevolgen hebben de werkzaamheden op het Kootwijkerzand voor de MENS (o.a. de toegankelijkheid)?
Dit ook altijd vermelden voor de lezer svp !
jstam
Beste Harro,
Niet veel. Op de plaatsen waar daadwerkelijk gewerkt wordt zullen wij vandaag informatieborden plaatsen waarin we mensen op de hoogte stellen. Je kunt de werkzaamheden namelijk niet overal zien omdat het Kootwijkerzand zo groot is. De kranen rijden rustig en werken vaak op 1 plek. Je kunt er gewoon langs lopen. Als men aan de zuidkoostkant wandelt of fiets zal het geluid van een zaag te horen zijn.