Boswachter Laurens gaat in vijf blogs en korte vlogs op zoek naar de meest uitzonderlijke kleine diertjes op de Veluwe. Waar de Veluwe bekend om staat, is natuurlijk het grote wild dat je kunt tegenkomen als je veel geluk hebt. Maar wij willen dit keer juist op zoek naar heel kleine beestjes op de Veluwe, met de meest wonderlijke kenmerken. Laurens gaat op zoek en wanneer hij deze kleine wonderlijke wezens uiteindelijk ergens ontdekt, neemt hij een vlog met ze op.

We beginnen met de grootste uitdaging, want dit diertje is zeldzaam en leeft bovendien het grootste gedeelte van het jaar onder de grond: de beekprik. We zouden hem nu, in april, moeten kunnen vinden.

Wonderlijk

Behalve zeldzaam is de beekprik ook op een andere manier heel bijzonder. Beekprikken hebben een opmerkelijke levenswijze waarbij de blinde larven in de bodem opgroeien en pas na een jaar of zeven ineens een metamorfose ondergaan en daarbij plotseling ogen en een ronde zuigbek krijgen. Als bijnaam hebben ze ‘negenoog’. Dat zit zo: aan de zijkant van het lichaam bevinden zich zeven kieuwopeningen die rond zijn, en die staan in één lijn met het oog én het neusgat. Het lijken net negen oogjes! Alsof dat nog niet genoeg is, heeft ook de voortplanting van de beekprik zo zijn bijzonderheden, en daarover vertelt boswachter Laurens in zijn vlog.

Bijzondere beekprikkenpaai

We kunnen de beekprikken alleen nu zien, in het vroege voorjaar, omdat het paaitijd is. Als de watertemperatuur zo’n 10 graden is komen ze naar een specifieke plek om te paaien. De rest van het jaar kun je ze nergens tegenkomen. Maar zelfs in deze periode, en als je weet waar je ze moet zoeken, zijn ze lastig te vinden! Dat komt ook doordat de activiteit van paaiende prikken per dag varieert, het paaiseizoen binnen enkele weken voorbij is en de aanvang ervan varieert. Nog los van dat ze sowieso behoorlijk zeldzaam zijn…
Laurens heeft beekprikken weten te vinden en vertelt in deze vlog wat er zo bijzonder is aan de voortplanting van dit dier.

Metamorfose

Na de paring, die je hieronder mooi kunt zien in een filmpje, laten de priklarven die uit de eitjes komen zich afzakken met de stroming. Ze verdwijnen soms kilometers verderop in het zand, in een deel van de beek waar het water juist traag stroomt. Daar graven ze zichzelf in. Ze groeien blind op in die bodem, blijven daar jarenlang, en metamorfoseren aan het eind van een zomer en krijgen dan pas hun ogen, ronde mondschijf waarmee ze zich vast kunnen zuigen, en geslachtsorganen. Een volwassen beekprik heeft een cilindervormig en langgerekt lichaam en daardoor doet hij wat ‘palingachtig’ aan. Hij is echter hooguit 20 centimeter lang. Het voorjaar na de metamorfose trekken ze naar een gebied met snelstromend water en planten zich daar voort. Na de voortplanting sterven de dieren. En daarmee begint de cyclus opnieuw.

Paring van beekprikken. Filmpje van Janske Blijleven

Symbool voor schoon water

De beekprik staat symbool voor schoon water. Als het water vervuild is, kan de beekprik namelijk niet overleven. Beekprikken zijn zeldzaam, maar wel op diverse plekken op de Veluwe te vinden.

Projecten ter bescherming

Er lopen verschillende projecten om de beekprik te beschermen, door beken en sprengen aan te passen en beter geschikt te maken als leef- en paaigebied. Waterschappen hebben bijvoorbeeld vistrappen aangelegd, waardoor de vissen weer terug kunnen zwemmen naar hun geboortegrond om te paaien. Maar er worden ook ingrepen gedaan om de stroomsnelheid van het water op bepaalde plekken te versnellen en er worden paaiplekken en aantrekkelijke bodemplekken voor larven gecreëerd.
De soort is op veel plaatsen verdwenen, door watervervuiling en veranderingen van beeksystemen. Ook baggerwerkzaamheden, waarbij slib- en bodemdelen verwijderd worden met daarin beekpriklarven, vormen een bedreiging. De beekprik is in Nederland beschermd onder de Wet natuurbescherming en staat op de Rode Lijst als ‘bedreigd’.
Wil jij zelf nou ook iets doen ter bescherming van dit uitzonderlijke dier? Laat je hond dan in het vroege voorjaar (nu dus!) niet in beken en sprengen zwemmen.

Karakteristieke kleintjes

Dit dier, met al zijn bijzondere karakteristieken, vonden wij het meer dan waard om eens in de schijnwerpers te zetten. Er zijn nog vier bijzondere beesten van heel klein formaat op de Veluwe waar we je kennis mee willen laten maken. In onze volgende blog vertellen we je wat de mierenleeuw nou zo bijzonder maakt!

p.s. Heb jij nog suggesties voor kleine wonderlijke wezens waar we naar op zoek moeten gaan? Laat het ons hieronder weten!

Boswachter Laurens Jansen en Kirsten van Gortel-Roest