Van links naar rechts: Andries, Willem en Gijs

Gijs Vos, vrijwilliger bij de Zaadeest in Stroe. Vijf jaar was hij toen ze in de dienstwoning ernaast kwamen wonen. Zijn broer Andries was één. Vanuit boswachterswoning de ‘Pas-Op’, midden in het bos bij Nunspeet naar het boswachtershuis pal naast de Zaadeest. Het lijkt een grote overgang. Wie er nu langs komt valt vooral het viaduct op waar het verkeer voorbij raast. Maar als je bedenkt dat toen die snelweg nog niet was en je weet dat áchter die gebouwen nog 5 hectare bos schuilgaat, dan snap je dat in díe tijd een zaadje is geplant dat ooit moest ontkiemen.

Je zou zeggen dat het werk ze met de paplepel is ingegeven, maar toch niet. Pa Vos was diegene die, meestal alleen, het zaad eestte.
‘Dat ging toen allemaal anders dan nu’, vertelt Gijs. ‘Vroeger kwam je ook niet zomaar bij de boer op het erf, nu stellen ze alles open. Als hier vroeger een vreemde aankwam stond pa ook al klaar “Wat moet je hier”. En nu willen we niets liever dan mensen laten zien hoe het hier vroeger ging.’

De burgermeester van Stroe en de handige heren
‘Wij’, dat zijn Gijs en broer Andries, Bennie de ijzerman en Willem de timmerman.
‘Zeg maar gewoon dat de burgermeester van Stroe, een oud brandweerman, een ambachtelijk timmerman en ambachtelijk ijzerman hier de boel in ere herstellen’ grapt Andries. Gekscherend noemen de mannen Gijs ‘de burgermeester van Stroe’, maar dat ambachtelijk…daar zijn ze trots op. ‘Gerrit is er ook nog, die maakt foto’s en gaat voor ons naar vergaderingen.’ De heren zijn in gezelschap van één dame, Ciska. Zij regelt o.a. de hele administratieve rompslomp.

De Zaadeest
‘De Rijkszaadeest is in 1912 gebouwd en kostte ongeveer 3500 gulden. Hier ligt de oorsprong van het Veluwse dennenbos. Staatsbosbeheer had opdracht gekregen om het stuifzand te beteugelen op de Veluwe door het aanplanten van grove dennen en daar was veel dennenzaad voor nodig. De kegels van de beste bomen werden met de hand geoogst en naar de Zaadeest gebracht waar men het zaad kon winnen (eesten). De kegels lagen drie dagen in deze warme oven en daardoor gingen ze open staan.’ Gijs laat het hele proces van voor tot achter zien. Een proces van verwarmen, schudden, centrifugeren en nog meer schudden leverde uiteindelijk, na vijf dagen, de felbegeerde dennenzaden op.

‘Kijk, er zit een nieuw dak op maar we hebben voor de planken een beits gezocht die precies paste bij de oude balken. Je ziet bijna niet dat het nieuw is. En beneden, in de kelder, daar staat nog een soort oude airconditioner die het na wat prutsen gewoon weer doet!’ Het heeft ze heel wat uren gekost, maar de renovatie is gelukt en ze zijn er trots op. Het doel van de mannen: “De Zaadeest weer in volle glorie herstellen en zijn geschiedenis doorgeven” is al zover gevorderd dat vorig jaar november de officiële heropening was. Niet dat ze klaar zijn. Dit werk stopt nooit. ‘We zijn nog op zoek naar een oude cokeskachel (kolenkachel), die gebruikten ze vroeger.’

Niet zonder slag of stoot
‘Het is nu zo’n vijf jaar geleden dat we hier begonnen. Nou ja, begonnen… Ik geloof dat we eerst wel 12 keer vergaderd hebben voor iedereen zover was. En daarvoor had ik al jaren geroepen dat er eens wat moest gebeuren met die oude Zaadeest. ’t Is toch zonde als de boel in mekaar zou donderen. Het gras stond kniehoog toen we hier voor het eerst kwamen!’

Sinds 1989 is de Zaadeest niet meer in gebruik. ‘Dat ging eigenlijk zonder vooraankondiging. Gelukkig voor ons, er is zoveel bewaard gebleven. Overal liggen nog dennenkegels van toen, zelfs de hygrometer hangt er nog. Toch heeft het heel wat jaren gewoon gestaan zonder dat er naar werd omgekeken. In 2001 kwamen de gebouwen op de monumentenlijst als industrieel erfgoed, maar het duurde nog lang voor er echt een plan van aanpak kwam.’

Het verleden herleeft
Terwijl de heren iedere maandagmiddag lustig doorklussen zijn ze toe aan het educatieve deel van hun missie. ‘We hebben hier tot nu toe drie keer een groep acht gehad. Eén docent had het zó goed voorbereid! Hij had dagen van tevoren vragen bedacht en belde mij ook nog. “Je mag dat en dat niet zeggen, hoor! Dat moeten ze uit je verhaal halen”. Het was nog best lastig, ik heb me toch wel een keer versproken,’ lacht Gijs. ‘Eigenlijk willen we ieder jaar alle groepen acht van de basisscholen uit de omgeving een rondleiding geven. En vaker open zijn voor bezoekers en voor groepen die op afspraak komen, maar van Staatsbosbeheer moeten we daar eerst een plan voor maken. Dus daar zijn we nu over aan het nadenken, wanneer is een groep een groep, bijvoorbeeld. Maar dat komt goed, we hebben er zin in!’

Op bezoek
Op dit moment zijn er nog geen officiële openingstijden om de Zaadeest in Stroe te bezoeken, maar op de maandagen dat de vrijwilligers aanwezig zijn, vertellen ze graag hun verhaal bij een kop koffie tegen een kleine vergoeding.
Tijdens de jaarlijkse Open Monumentendag is de Zaadeest geopend voor publiek.
Wil je een groepsexcursie naar de Zaadeest in Stroe, neem dan contact op met veluwe@staatsbosbeheer.nl