Verjongingsvlakte met zaadbomen van grove den en eik op de vlakte en douglas, lariks en berk aan de randen

Stapels stammen langs het pad, in ons mooie bos. Iedereen heeft ze wel eens gezien, maar waarom liggen die stapels daar? Hoe wordt bepaald welke bomen gezaagd mogen worden en welke blijven staan? Wordt er lukraak geoogst of zit er meer achter? En wie controleert of Staatsbosbeheer zorgvuldig werkt met respect voor flora en fauna? Mij is gevraagd of ik een serie blogs wil schrijven waarin ik alles beschrijf wat te maken heeft met houtoogst. Nu zijn we aangekomen bij het laatste deel, het bos van de toekomst.

In de vorige vijf afleveringen van deze serie blogs heb ik jullie meegenomen in het hoe en wat van bosbeheer. Onder andere het kijken naar bomen, het optimaal laten groeien van goede bomen voor timmerhout en zorgvuldig werken in het bos. In deze aflevering vertel ik over de verjonging van het bos. Wat gebeurt er als de bomen in een bosvak groot en oud genoeg zijn? Gaan ze allemaal om? Blijven er ook bomen staan? En wanneer zijn bomen groot genoeg?

Nieuwe generatie

Zodra de bomen volwassen zijn en steeds langzamer beginnen te groeien is het tijd om aan de slag te gaan met een nieuwe generatie bos. De meeste bomen worden omgezaagd. Enkele mogen blijven staan omdat ze belangrijk zijn als zaadboom (boom die met zijn zaad voor nieuwe bomen kan zorgen), of vanwege hun schoonheid als beleving-van-grote-bomen-boom of als boom-tot-in-den-eeuwigheid. Deze bomen zullen blijven groeien en steeds ouder worden, tot ze uiteindelijk dood gaan en omvallen.

Het is lastig om te beschrijven welke bomen blijven staan als boom-tot-in-den-eeuwigheid of als beleving-van-grote-bomen-boom. Het gaat meer op gevoel dan dat er een vast kader aan hangt. Je kiest de bomen waarvan je denkt ‘dit is hem!’ Vaak springt zo’n boom er uit tussen alle andere, vanwege een opvallende vorm, of straalt hij een statig gevoel uit.

Voor zaadbomen geldt het criterium dat ze een gezonde kroon hebben zodat maximale zaadval is verzekerd. Na de zogeheten eindkap worden de achtergebleven takken versnipperd en wordt de humuslaag opzij geschoven, zodat een goed kiembed ontstaat voor zaden van achtergebleven bomen.

Zaadbomen

Vaak zijn er voldoende zaadbomen in de buurt die met hun zaad voor een nieuwe generatie bos zorgen. Wist je trouwens dat bomen hun zaad ver kunnen verspreiden? Bomen zoals de grove den kunnen makkelijk 50 meter verderop hun zaden laten vallen doordat ze worden meegevoerd door de wind. Eikels en beukennootjes zijn voor de wind te zwaar en vallen recht omlaag. De natuur heeft dit opgelost door vogels en eekhoorns de zaden te laten verspreiden. Vaak over nog grotere afstanden dan van naaldbomen.

Wanneer er verschillende soorten zaadbomen zijn is het helemaal fantastisch, het zorgt voor gevarieerder bos dat sterker is en minder vatbaar voor ziektes of storm. Als er weinig variatie is, of er ontkiemt weinig natuurlijke verjonging, planten we bomen aan. Deze bomen gaan de race om het licht weer aan met elkaar, zoals beschreven in blog nummer 2. Zodra de bomen geen levende takken meer hebben onderaan de stam (ongeveer 2/5 van hun eindhoogte), gaan we voor de eerste keer dunnen in het bos en zijn we weer aanbeland bij blog nummer 3 en zo herhaalt de cyclus zich steeds weer. Zo bouwen we aan een bos voor de toekomst, waar wij nu van kunnen oogsten en genieten, maar waar onze kinderen en kleinkinderen ook de vruchten van kunnen plukken. Dat noemen we duurzaam bosbeheer.

Tot slot

Met deze blog sluit ik de serie ‘Boswachter wat doet u nu; Bosbeheer uitgelegd’. Ik hoop dat ik je wat kennis heb kunnen meegeven over hoe wordt bepaald welke bomen gezaagd worden of mogen blijven staan, welke keuzes er in de groeiperiode gemaakt worden, wat er met het hout gedaan wordt, en hoe flora en fauna in het bos beschermd worden tijdens de oogstperiode. Misschien kijk je vanaf nu met een andere blik naar de verschillende bomen in het bos, en naar een stapel stammen langs het pad? Ik hoop dat ik je het idee van het bos van de toekomst heb kunnen overbrengen.

Boswachter Eric Bruins

Dit blog maakt deel uit van een serie:
1: Het ontstaan van de huidige Veluwse bossen
2: Over de bomen in het bos
3: Kijken naar hout
4: Houtoogst
5: Bescherming van de bosbewoners
6: Het bos van de toekomst