Deel 1

In dit tweeluik komen een aantal marterachtigen aan bod, die in de provincie Utrecht voorkomen of dat op korte termijn (naar alle waarschijnlijkheid) gaan doen. In dit eerste deel komen boom- en steenmarter aan bod. In het tweede deel passeren das en otter de revue.

Ja, van wezel, hermelijn en bunzing weten de meeste mensen wel dat ze in onze provincie voorkomen, maar dat er ook boom- en steenmarters leven weet niet iedereen. Sterker nog, ook het lage westelijk deel van de provincie wordt zo langzamerhand bevolkt door de beesten. De marters zijn ongeveer even groot maar het leefgebied verschilt echter: boommarters leven over het algemeen in het bos en steenmarters in de buurt van bebouwing. Maar kijk uit: andersom komt ook wel eens voor!

BOOMMARTER

De boommarter leeft bij voorkeur in bossen. Bij de boommarter wordt al gauw gedacht aan oud (loof)bos. In Nederland klopt dat beeld in ieder geval niet; de boommarter komt hier in allerlei typen en leeftijden bos voor. Boommarters leven bijvoorbeeld ook in de (relatief) jonge bossen van de Flevopolders en in de moerasbossen van Overijssel en Utrecht.

Vroeger kwam deze sierlijke bosbewoner bijna alleen op de hogere delen van Nederland voor. Tegenwoordig leven er populaties op de Veluwe, Utrechtse Heuvelrug en de Drents-Friese wouden. Daarnaast komen in de provincie Utrecht boommarters voor in de Gelderse Vallei, het Langbroeker-weteringgebied en het Oostelijk Vechtplassengebied. In al deze gebieden vindt voortplanting plaats.

Boommarters kiezen hun rustplaatsen vaak in boomholten, tussen boomwortels of onder takkenbossen. Nesten zitten vaak in oude spechten- of eekhoornholen, regelmatig in holten en soms in gebouwen die in of aan de rand van het bos staan. Boommarters maken meestal niet zelf een hol maar passen een bestaand nest aan. In 2011 nam een vrouwtje boommarter bezit van een klein schuurtje in de Molenpolder om daar haar jongen te werpen. De eigenaar liet zelfs webcams plaatsen om dit te filmen. Ik sprak de man later en zei mij dat dit voor hem de eerste, maar tevens ook de laatste keer zou zijn dat hij de beesten in het schuurtje zou toelaten. De reden? Ze maakten er een enorme puinhoop van; dode prooidieren werden naar binnen gehaald, de jongen vermaakten zich prima met alle voorwerpen in het schuurtje en de uitwerpselen stonken nogal. Ook nu zijn er rond Maarssen en omgeving boommarters aanwezig. Een vrijwilliger van de rondvaartboot zag er vorig jaar een tijdens een rondvaart in diezelfde Molenpolder en in de Bethunepolder zagen jagers twee marters in het Bosje van Robertson. Op Fort Ruigenhoek (iets ten noorden van Utrecht) is het diertje een paar jaar geleden op een fotoval vastgelegd.

Boommarterfamilie in de Molenpolder (2011)

Opnamen door Chris Achterberg

STEENMARTER

Het leefgebied van de steenmarter is divers; in cultuurlandschappen, landelijke dorpen en boerderijen kun je hem vinden. Sinds enkele decennia zijn steenmarters ook de steden ingetrokken en hebben er zich meer en meer aan de nabijheid van de mens aangepast. Hij dankt zijn naam aan zijn voorkeur voor stenige biotopen. Maar je kunt ze ook in het bos aantreffen. De steenmarter is met een opmars bezig dankzij zijn grote aanpassingsvermogen, waarbij het landelijke gebied deels wordt ingeruild voor dorpen en steden. En rukt ook op in onze regio. Eerst werd de steenmarter alleen nog gezien in het noordoosten van ons land, maar is hij ook gesignaleerd rond Amersfoort en Leusden. Het is bekend dat steenmarters in sommige gevallen schade aan auto’s kan veroorzaken. Ze lijken het vooral gemunt te hebben op slangen en rubbers onder de motorkap. De dieren zouden op de visachtige lucht uit de slangen afkomen. Overigens is de kans dat een steenmarter uw auto uitkiest erg klein. In de nieuwe wet voor bescherming van Nederlandse zoogdieren (per 1 januari 2017) kan voor bijvoorbeeld de steenmarter en de das straks gemakkelijker toestemming worden gekregen om dieren weg te vangen in situaties waarin overlast wordt ervaren.

Waarschijnlijk bleef de steenmarter tot eind veertiger jaren door de intensieve bejaging steeds zeldzaam. De sluiting van de jacht op deze soort leidde aanvankelijk niet tot het beoogde herstel: de eeuwenlange bejaging, die gericht was op uitroeiing, liet zich niet zomaar stoppen. Pas in de jaren ‘70 trad er een kentering op, wat zich na 1975 in versterkte mate voortzette. In het algemeen duurde deze periode van toename ongeveer 20 jaar, waarna er stabilisatie optrad. In het oosten van het land zou het aantal steenmarters nu gestabiliseerd zijn en wordt het westelijk deel van Nederland steeds meer bezet. Sinds een aantal jaren is de steenmarter ook op Fort bij Rijnauwen (bij Bunnik) aanwezig. Punt van zorg voor marters blijft de toenemende mate van verkeersslachtoffers die de belangrijkste sterfteoorzaak vormt.

@BoswachterBert