Al in mijn tijd bij defensie heb ik iets met vleermuizen. Niet vreemd als je bedenkt dat defensie in die tijd veel oude gebouwen, forten en andere interessante objecten had waar vleermuizen zich prima thuis voelen. Eind vorige eeuw werd zelfs een aparte ‘Vleermuizen Werkgroep Defensieterreinen’, opgericht met als doel het beschermen en behouden van deze kwetsbare diergroep en hun verblijfplaatsen.

Toen ik in 2007 voor Staatsbosbeheer Utrecht ging werken was ik dan ook blij dat een aantal mooie forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in mijn werkgebied lagen. In mijn defensie tijd deden wij als werkgroep al tellingen in een aantal forten van de NHW, op dat moment nog in beheer waren bij defensie. Daardoor wist ik dat deze forten een belangrijke rol spelen onder andere als overwinteringsplek.

De tellingen bij Staatsbosbeheer in Utrecht worden uitgevoerd door enthousiaste vrijwilligers die aangesloten zijn bij de zoogdierenvereniging. Op Fort bij Vechten en Fort bij Rijnauwen ga ikzelf en/of een collega mee. De telling doen we altijd in de tweede helft van januari. Door altijd rond hetzelfde tijdstip en met dezelfde methode te tellen krijg je een goed inzicht in de trend.

De forten zijn bij uitstek een goede overwinteringsplaats voor vleermuizen. Door de bouw en het laag grond op de gebouwen heerst er in de winter een goed klimaat. Dit betekent een redelijke constante temperatuur en luchtvochtigheid, duisternis en rust. Vleermuizen gaan in winterrust, dit betekent dat hun lichaamstemperatuur en hartslag fors dalen. Met hun opgeslagen vetten kunnen ze zo net overleven in de winter. Soms worden ze even wakker, vliegen wat, drinken wat, doen hun behoefte en sommige soorten paren tijdens de winterslaapperiode.

Het tellen is altijd leuk, sommige beesten hangen vrij aan de wand en zijn makkelijk te zien, terwijl anderen ver weg verstopt zitten in een scheur of een gat. Het is dus belangrijk om heel goed te zoeken. Dit doe je met een lampje en voor de moeilijke plekken ook nog met een spiegel. Als je er dan één hebt gevonden moet je hem ook nog op naam brengen. Meestal komen we tijdens de telling 5 verschillende soorten tegen en heel soms zit er wel eens een bijzondere dwaalgast tussen.

Dit jaar hadden we op Fort bij Vechten een nieuw record, we kwamen op 152 beesten verdeeld over 5 soorten. Op Rijnauwen zijn dit jaar 356 beesten geteld en dat betekent dat er in deze twee dicht bij elkaar liggende forten meer dan 500 vleermuizen hebben overwinterd. Deze forten zijn daarmee van groot regionaal belang voor het overwinteren van vleermuizen.

Volgende keer meer over de bijzondere situatie op fort bij Vechten; herontwikkeling met een verhaal.

Boswachter Rein Zwaan