Dit gastblog is geschreven door grote stern onderzoeker Mardik Leopold - Wageningen Marine Research

Via de webcam die op de Prins Hendrikzanddijk is geplaatst door Waardenburg Ecology, met hulp van Staatsbosbeheer en Vogelinformatiecentrum Texel, kunnen we de kolonie goed in de gaten houden. Uit alles blijkt dat de grote sterns dit jaar voedsel in overvloed hebben, of dat het voedsel dit jaar makkelijk, dicht bij de kolonie is te vinden. Er zijn veel jongen, ze groeien als kool, veel paren proberen zelfs tweelingen groot te brengen. Eigenlijk zien we op de Prins Hendrikzanddijk hetzelfde beeld als vorig jaar, maar dan met veel meer vogels, en veel vroeger in het seizoen. Al met al broeden er op Texel (inclusief de Steenplaat bij De Cocksdorp, in de Waddenzee) dit jaar evenveel paren grote sterns als vorig jaar, voordat de vogelgriep een geschat percentage van 80% van de broedvogels doodde. Met drone foto's is vastgesteld dat het om 4021 broedpaar ging op de Prins Hendrikzanddijk en ca 2000 op de Steenplaat tussen Vlieland en Texel. Hoe kan dat, waar komen al die (nieuwe) vogels vandaan en waarom gaan ze dit jaar niet massaal dood? Op deze vragen probeert Wageningen Marine Research antwoorden te krijgen.

Goed in de gaten houden

Dagelijks lezen we kleurringen af in de kolonie, via die webcam en we zien vooral “pubers” van 3 of 4 jaar oud, die voor het eerst komen broeden. Hadden al die oude vogels nog geleefd die vorig jaar zijn bezweken aan de vogelgriep, dan hadden deze jonkies nog even moeten wachten, maar nu vullen ze de opengevallen plaatsen in. Op 14 juni vingen we enkele tientallen broedvogels op hun nest, om ze een paar druppels bloed af te nemen. De helft van die vogels bleek antilichamen tegen het vogelgriepvirus in het bloed te hebben. Zij zijn dus eerder in contact geweest met het virus, zonder er aan dood te gaan: wellicht liepen ze slechts een lichte besmetting op buiten de broedkolonies, waar de hoeveelheid virus, én de sterfte, gigantisch hoog waren. Of de andere vogels, waarbij we geen antistoffen tegen het virus in het bloed konden aantonen echt nooit virus hadden ingeademd is nog niet zeker. Misschien zijn ook zij immuun geworden door een lichte besmetting maar zijn de antistoffen, een jaar na dato, niet meer in het bloed aan te tonen. En anders profiteren ze, via “groepsimmuniteit” van de immuniteit van hun soortgenoten. Er gaat nog wel degelijk dodelijk virus rond, ook op Texel. Kokmeeuwen gaan er bij tientallen dood aan, sommige visdieven ook, en ook bij een enkele dode grote stern is het beruchte H5N1 vogelgriepvirus vastgesteld. De laatste week zien we iets meer sterfte in de kolonie, zowel bij volwassen vogels (nog steeds minder dan 10 dode exemplaren op een kolonie van 4200 paren), als bij de kuikens (tientallen dode kuikens, maar onduidelijk is of dat abnormaal is in zo’n grote kolonie: er is altijd uitval. Kuikens zouden, als ze het “geluk” hebben dat hun moeder een besmetting eerder overleefde, antistoffen via het ei meegekregen kunnen hebben. Die antistoffen, is nu het idee onder virologen, zouden het kuiken een paar weken beschermen. Maar naarmate de tijd vordert en het kuiken groeit, komt er “steeds meer kuiken” rond de originele hoeveelheid antistoffen want die hoeveelheid groeit niet mee. En als de kuikens dan echt groot zijn en bijna vliegvlug, zijn ze niet langer afdoende beschermd en kunnen ze alsnog een dodelijke vogelgriep infectie oplopen. Dit gebeurt nu in Zeeland en in België, waar de grote sterns ook een heel goed broedseizoen hadden, maar waar de vliegvlugge kuikens nu massaal sterven.

Kuikens nader onderzocht
Op Texel gaat alles nog steeds goed maar het is wel heel spannend. Om te zien hoe de vlag er voor hangt, hebben we op 7 juli 175 kuikens gevangen bij de kolonie: grote kuikens die zich ophielden in een grote crèche, van zeker 700 stuks bij elkaar. Alle gevangen kuikens leken prima gezond en goed op gewicht. Van 50 van die kuikens is weer wat bloed afgenomen en zijn keel en kont “geswabd”. In het bloed hopen we nog antistoffen van de moeders aan te kunnen tonen, zeker bij de iets kleinere exemplaren. In de swabs hopen we vooral géén virus te vinden, want als keel en kont besmet zijn, gaat het om nieuwe besmettingen, met mogelijk desastreuse gevolgen. En uiteraard vonden we ook de nodige dode kuikens in de kolonie. Daarvan zijn er 19 meegenomen, van heel klein tot heel groot. Zijn ze gestorven door vogelgriep, dan gaan we dat vinden. Zijn ze gestorven door voedselgebrek of pech, dan gaan we dat ook zien. Alle buisjes met bloed, de swabs en de dode kuikens zijn op 10 juli afgeleverd in Lelystad, bij het laboratorium van Wageningen Bioveterinary Research, waar ze worden onderzocht. Binnenkort weten we meer. Intussen blijven we de vogels in de kolonie volgen via de webcam en proberen we nog zoveel mogelijk kleurringen af te lezen. Ook van de kuikens die we vingen en ringden op 7 juli en die nu rondlopen met een kleurring. We hopen natuurlijk dat die jonkies over een paar jaar de kolonie komen versterken als nieuwe broedvogels!