Dynamisch handhaven in het Zeegat van Texel: inzicht in de interactie van een buitendelta met zijn aangrenzende kust
(c) Edwin Elias.
Zeegaten en de bijbehorende buitendelta's kunnen een aanzienlijke invloed hebben op de sedimenthuishouding (afzetting en erosie van zand en slib) van de kust vanwege hun vermogen grote hoeveelheden zand op te slaan of vrij te maken. Bijna 300 miljoen m3 (mkm) aan sedimenten is geërodeerd uit de buitendelta van het Zeegat van Texel en de aangrenzende kusten na de afsluiting van de Zuiderzee in 1932. Deze erosie zet zich nog steeds voort, waarbij een nettoverlies van 77 mkm is vastgesteld tussen 1986 en 2015. Ter compensatie is sinds 1990 meer dan 30 mkm zand op de aangrenzende kustlijnen gesuppleerd, waardoor het onderhoud van deze stranden de meest intensieve van het gehele Nederlandse kustsysteem is.
Veel gegevens
Zeer frequente en gedetailleerde waarnemingen van stroming en golven als van de erosie, bodemverandering in het Zeegat van Texel hebben een unieke set van gegevens opgeleverd over het grootste zeegat van de Waddenzee. Dit biedt gelegenheid om de invloed van menselijke activiteiten op erosie en afzetting van zand en slib in het zeegat te onderzoeken . Door gedetailleerde metingen van veranderingen in waterdiepte aan directe waarnemingen van processen te koppelen, kunnen de verschillende componenten die hebben bijgedragen aan de toevoer van sediment naar de Waddenzee worden ontrafeld en, waarna een model dat de aanpassing van de buitendelta gedurende vele decennia beschrijft kan worden ontwikkeld .
Van dynamisch evenwicht via zware erosie naar stabilisatie
Voorafgaand aan de afsluiting van de Zuiderzee bestond er een dynamische evenwichtstoestand (fase 1) met een stabiele buitendelta. De grootste morfologische veranderingen vonden plaats in ruwweg de eerste 40 jaar na de afsluiting en bestonden vooral uit door rotatie en uitschuren van grote getijgeulen en landwaartse terugtrekking van de Noorderhaaksondiepte (fase 2; aanpassing). Tussen 1975 en 2001 was de algemene ligging van hoofdgeulen en zandbanken stabiel, maar er bleven grote sedimentverliezen optreden (fase 3; evenwichts-erosiestaat). Sinds 2001 zijn de erosiesnelheden aanzienlijk teruggelopen tot 2 mkm per jaar (fase 4; stabilisatie).
Vijfentwintig jaar aan gegevens over Dynamisch Handhaven bewijzen dat zandsuppleties goed in staat zijn om de kustlijnen die grenzen aan het Zeegat van Texel op hun plaats te houden. Bovendien kan de overvloedige toevoer van sediment ook de sedimentverliezen van het zuidelijke deel van de getijdedelta hebben gecompenseerd, wat heeft geleid tot een recente stabilisatie van het volume aldaar. Deze respons illustreert de potentiële voordelen van Dynamisch Handhaven niet alleen voor veerkracht van de kustlijn, maar ook op de grotere schaal van het hele zeegat. Dergelijke kennis is essentieel voor het toekomstig behoud, beheer en onderhoud van zeegaten in het kader van klimaatverandering en versnelde zeespiegelstijging.
(c) Edwin Elias
Effect strekdammen beperkt
De 22 strekdammen langs de zuidwestkust van Texel hebben er niet voor gezorgd dat de kusterosie is gestopt, wel is die vertraagd van 6-16 tot 0-6 meter per jaar. De strekdammen beperken wel het zandtransport langs de kust, maar niet vanaf het strand naar zee. Tussen Paal 9 en Paal 18 is in de periode 1993-2012 11,83 mkm zand gesuppleerd. Jaarlijks wordt er hier ca. 0,2 mkm zand de duinen in geblazen. .
Bron: Elias, E., & Van der Spek, A. (2017). Dynamic preservation of Texel Inlet, the Netherlands: Understanding the interaction of an ebb-tidal delta with its adjacent coast. Netherlands Journal of Geosciences, 96(4), 293-317. doi:10.1017/njg.2017.34
(c) Edwin Elias ontwikkelingen in het Marsdiep 1925 – 2015
geef een reactie
Piet van Noort (@pietjepier)
Dit dynamische verhaal heeft toch wel wat onzekerheden. Als RWS sinds 1990 12 mkm zand laat suppleren kom ik iets hoger uit dan de 30mkm die hier genoemd zijn. Ook de werking van strekdammen wordt in twijfel getrokken terwijl er nog nooit iemand naast dr. Henk Schoorl van de Eijerlandsedam geweest is die een poging heeft gedaan om deze sturingselementen te optimaliseren. Als er naar deze historicus geluisterd was lag er nu bij Den Helder net zo’n dam naar de Zuider-Haaks en had dit plaatje er heel anders uitgezien. Als we nu iets dynamisch zouden moeten doen zou ik luisteren naar ir. Boehmer die voorstelt om een blokkendam van België tot Duitsland aan te leggen. Dit rif, dat een groot natuurparadijs wordt, kan daarna omgetoverd worden in http://www.haaksezeedijk.com . Alleen zo is ons nationaal Cultureel Europees beschermd Wadden gebied te redden.