Gevlekte orchissen in de Muy op Texel

Texel heeft veel te bieden: een prachtige natuur, stranden, veel rust en pittoreske dorpjes. In veel Staatsbosbeheerterreinen, zoals in de duinvalleien in de Horspolders, in de Muy, in de natuurweilanden de Roggesloot en rond Ecomare komen massaal orchideeën voor. Deze opvallende en kleurrijke bloemen vormen een bijzonder element in deze bloemrijke weiden. Verscheidene soorten maken het dat natuurliefhebbers niet alleen voor de vogels naar Texel komen maar ook voor de wilde orchideeën. Sommige soorten bloeien al eind april en anderen in de vroege zomer.

Een Texelse schat: de wilde orchideeën

Texel heeft veel te bieden: een prachtige natuur, stranden, veel rust en pittoreske dorpjes. In veel Staatsbosbeheerterreinen, zoals in de duinvalleien in de Horspolders,  in de Muy, in de natuurweilanden de Roggesloot en rond Ecomare komen massaal orchideeën voor. Deze opvallende en kleurrijke bloemen vormen een bijzonder  element in deze bloemrijke weiden. Verscheidene soorten maken het dat natuurliefhebbers niet alleen voor de vogels naar Texel  komen maar ook voor de wilde orchideeën. Sommige soorten bloeien al eind april  en anderen in de vroege zomer.

De planten die de weilanden in de Muy en bij Ecomare roze kleuren zijn gevlekte orchissen. In de rest van Noord-Holland komen ze maar weinig voor. Veel orchideeën lijken op elkaar en soms is het onmogelijk de soort op de juiste naam te brengen. Maar genieten kan altijd, zoals tijdens de vroege Staatsbosbeheerexcursies in de Muy. De excursie voert dan langs  imposante velden orchissen.

Landingsbanen en bodemschimmels

Orchissen zijn niet altijd even kleurrijk: zo zijn er bijvoorbeeld ook soorten met groengekleurde bloemen zoals de groenknolorchis en de grote keverorchis. Maar iedere soort heeft bloemen samengroeiend in een aar. Het meest opvallende deel van de bloem is de lip, een bloemblad wat de ‘landingsbaan’ is voor veel insecten. Achter de lip vormt zich een uitstulping waar soms nectar wordt afgescheiden.  Door de geur en de vorm worden specifieke insecten aangetrokken. Het  zit vaak in de naamgeving ingebakken: zo zijn er muggen-, kever- en bijenorchissen.  De rest van de bloemblaadjes vormt een soort helmpje.

Na de bloei produceren ze heel veel fijn zaad. Het zaad kan bij de meeste soorten alleen ontkiemen in de juiste grond en er moet een specifieke grondschimmel aanwezig zijn. Deze schimmel leeft samen met de plant en zorgt voor de mineralen. De orchis geeft in ruil daarvoor koolstofverbindingen aan de schimmel. Ze kunnen niet zonder elkaar. Het duurt soms jaren voor een orchis in bloei komt; soms met enkele blaadjes bovengronds; soms blijven ze in sommige jaren ondergronds. Het heeft dus geen zin om deze geweldige planten uit te steken en te verplaatsen naar de eigen tuin. Als de bodemsituatie goed is komen de orchideeën vanzelf. Het is dan ook verboden: deze planten  zijn wettelijk beschermd.

Groene glanzende bladen

In de duinen nabij de Bleekersvallei op Texel groeien op de noordhellingen enkele honderden grote keverorchissen bij elkaar. Deze orchidee komt op Texel niet veel voor. Dit voorjaar vielen de planten daar erg op: in de droge duinvegetatie waren de twee grote glanzende bladeren duidelijk te vinden. Deze orchissen zijn groenbloeiend , hebben een lange groene lip en ruiken licht naar muskus. Ze trekken niet alleen kevers maar ook andere stevig gebouwde insecten aan. Nadat het zaad rijp is geworden, verschrompelt de plant tot de ondergrondse delen en komt daarna in het vroege voorjaar weer te voorschijn.

Tekst en foto’s Dick Schermer, boswachter Staatsbosbeheer.