Bij de discussie over begrazing van natuurgebieden gaat het behalve over het effect van begrazing vaak over de (on)natuurlijkheid van de gebruikte diersoorten. Het belang van de natuurlijkheid van de grazer wordt bepaald door de natuurdoelen die er zijn gesteld. Wanneer het doel is om een gebied zo te beheren dat natuurlijke processen zoveel mogelijk ongestuurd bepalen wat er in het gebied kan leven, dan is de natuurlijkheid van de grazers belangrijker dan wanneer het gaat om het behoud van bepaalde levensgemeenschappen. De natuurdoelen worden in Nederland bepaald door de provincie, waarbij de internationale verplichtingen om levensgemeenschappen (habitat) of leefgebieden voor soorten uit de N2000 richtlijnen de keuzes beïnvloeden.

Geul en Bollekamer
Op Texel kiest Staatbosbeheer voor het beheren van levensgemeenschappen en leefgebieden door zoveel mogelijk gebruik te maken van natuurlijke processen, naast andere beheermaatregelen. De jaarrondbegrazing in Geul en Bollekamer past hier prima in. Grote grazers die jaarrond in het gebied grazen, stuifkuilen met soms aanvullend maaibeheer, chopperen of plaggen zorgt ervoor dat de levensgemeenschappen die hier volgens het natuurbeleid ruimte moeten krijgen hier tot ontwikkeling komen. Als begrazers laat Staatsbosbeheer hier Schotse Hooglanders en Exmoor pony’s lopen.

Oerpaard?
De Schotse Hooglander is duidelijk een gedomesticeerd rund, wel een die zich hier goed redden kan en ook zonder hulp jongen kan krijgen. Met de ook ingeschakelde Exmoor pony’s blijken wel tot de natuurlijke grazers gerekend te kunnen worden. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat ze inderdaad zoals al wel werd vermoed direct afstammen van de Europese wilde oerpony, die ooit voorkwam in een gebied van Noord-Frankrijk tot in Zweden, ook in de tijd dat Engeland nog geen eiland was. DNA onderzoek maakt aannemelijk dat de Exmoor niet zoals wel gedacht het meest primitieve door mensen gefokte ras is, maar directe afstamming is van de pony’s die gedurende het late pleistoceen in Noord-West Europa leefden.

Kenmerken
Kenmerkend voor Exmoor pony’s is dat ze altijd in zekere mate schuw blijven en afstand houden van mensen. Andere soorten laten zich op een gegeven moment wel aanhalen en kunnen dan opdringerig worden wat tot problemen met bezoekers kan leiden. Zelfs dieren die van jongs af aan in mensenhanden zijn geweest en bereden zijn worden niet echt tam. Vanuit de kleine populatie die in Exmoor behouden is gebleven is nu weer een gezonde populatie van 3.500 dieren opgebouwd die via een stamboek gezond wordt gehouden.

Winterhard
Exmoors kunnen in de winter met weinig voedsel toe, wanneer ze in de herfst een goede vet voorraad hebben opgebouwd. Ze slaan dit vet op in hun nek en in de achterhand. Ze moeten in de winter hun buik wel kunnen blijven vullen om de bacteriën in hun darmen in stand te houden, die bacterieën helpen hen om het voedsel te verteren. Bijvoeren is normaal gesproken niet nodig, ook ontwormen, enten of hoefverzorging is in extensief begraasde natuurterreinen bijna nooit nodig.

Boswachter Erik van der Spek

Bron: Hovens, Hans en Dorien Merkel, Vakblad Natuur Bos Landschap, maart 2016:3-5, Exmoorpony’s voor begrazing in natuurgebieden.
Hovens, Hans & Toon Rijkers, Lutra 2013 56(2):129-136, On the origins of the Exmoor pony: did the wild horse survive in Britain?