Er wordt in Nederland gelukkig veel onderzoek gedaan naar het effect van verschillende manieren van beheer van natuurterreinen. Als beheerders geeft dit ons de kans om onze ervaringen te toetsen en beter te begrijpen waarom een bepaalde vorm van beheer op de ene plaats wel en op de andere niet goed werkt. Voor het beheer van natte heide is gekeken naar alternatieven voor plaggen; drukbegrazing en chopperen. Vooral de laatste maatregel gebruiken we op Texel ook regelmatig, maar meestal in droge hei. Dat er in het onderzoek geen duinheides bekeken zijn betekend wel dat we de uitkomsten mogelijk wat moeten ‘vertalen’.

Herstel van vergraste hei

Plaggen
Plaggen is het meest ingrijpend. De plantengroei wordt met een groot deel van de humuslaag weggehaald. Deze maatregel is geschikt voor zeer soortenarme en verzuurde situaties. Kleinschaligheid met grote lengte aan randen is gewenst om hervestiging van planten en dieren makkelijk mogelijk te maken. Plag bij voorkeur langs hoogte gradiënt. In extreem natte jaren kunnen soorten dan hoger op een uitwijkplaats zoeken. Plaggen kan kieming van klokjesgentiaan bevorderen, vooral wanneer zaden in de winter met water of door vee naar de geplagde plek gebracht worden. Op Texel heeft Staatsbosbeheer door met de hand kleine stukken te plaggen er voor gezorgd dat er nog steeds klokjesgentianen in Bollekamer en Duinpark groeien. Bij plaggen over grote oppervlaktes duurt het lang voordat planten en dieren van natte hei hier weer kunnen leven.

Chopperen
Chopperen is het weghalen van de planten en een klein deel van de humuslaag. Het materiaal kan hergebruikt worden. De heideflora en -fauna kan zich goed herstellen uit de achter gebleven humuslaag, vooral wanneer er zo gewerkt is dat er een grote lengte aan randen is. Op Texel chopperen we regelmatig, steeds in kleine oppervlakten. Maar we gaan bekijken of het misschien beter is om dit in smallere grillige vormen te doen, zodat er meer randen ontstaan.

Drukbegrazing
Drukbegrazing is het in korte tijd met veel dieren een stuk intensief begrazen. Bij drukbegrazing is het zaak om jaarlijks hooguit 1/3 van een gebied met hoge dichtheden te begrazen. Hoe effectief deze maatregel is als vervanging van plaggen of chopperen is nog niet duidelijk, daarvoor duurt het onderzoek nog niet lang genoeg. Wel is ook onze ervaring dat het een goede methode is om sterke grasgroei na chopperen tegen te gaan en van collega’s dat het ook goed werkt na een brand. Kortom een methode om verder te bekijken. Voordeel is ook dat je de begrazing kunt uitvoeren buiten het broedseizoen of op het moment dat de heideblauwtjes in winterrust zijn.

Kalk?
In de proef is ook gekeken naar het nut van bekalking. Dit lijkt soms een gunstig effect te hebben, wanneer de bodem verzuurd is en het grondwater dat aan de oppervlakte komt niet gebufferd is. Op veel plaatsen op Texel is dat water wel gebufferd dankzij de kalk in het duinzand. Maar juist de natte heides liggen op plaatsen waar regenwater blijft staan, totdat het wanneer het wat droger is en in de bodem weg kan zakken. Dus misschien is bekalking ook op Texel nuttig om het teveel aan stikstof uit de lucht te compenseren. Het is op Texel gelukkig niet veel, maar in het voedselarme duin heeft het wel een ongewenste invloed.

Boswachter Erik van der Spek

Bron: Wallis de Vries M. etal, 2014, Drukbegrazing en chopperen als alternatieven voor plaggen van natte heide