Net als alle maatregelen, inclusief niets doen, is begrazen goed voor het één en slecht voor het ander, en vaak zit het daar tussenin. Niet erg, maar voor beheerders als Staatsbosbeheer is het prettig dat er regelmatig onderzoek gedaan wordt dat helpt om keuzes niet alleen op basis van eigen ervaring te maken. Onlangs zijn de resultaten gepubliceerd van vijf jaar onderzoek, deels op Texel, naar het effect van verschillende vormen begrazen en niet-begrazen op een variatie aan soorten dieren.
De basisconclusie is dat ook in het Waddengebied begrazing zorgt voor de afname van verruiging en strooisel, en zo bijdraagt aan droge duingraslanden en duinheides. Ook profiteren de karakteristieke dierengemeenschappen van kustduinen over het algemeen positief van begrazing. Wel zijn er verschillen tussen diergroepen en vormen van begrazing, wat kansen biedt om het beheer te verbeteren. Ook zijn er verschillen tussen de kalkrijke duinen en de kalkarme duinen van het Waddengebied, waar ik mij verder tot beperk.

Insecten en ander klein grut
Duinbegrazing is meestal positief voor de insecten en andere ongewervelde dieren van (half)open duin. Bodemdieren tot 1,5 cm groot komen bij begrazing in lagere dichtheid voor. Dagvlinders van het open duin zoals duinparelmoervlinder, kleine parelmoervlinder en kleine vuurvlinder profiteren van extensieve begrazing. Voor vlindersoorten waarvan de rupsen op breedbladig gras leven, zoals dikkopjes, kan de begrazing sneller te intensief zijn.

Vogels en zoogdieren
Konijnen reageren positief op begrazing. Herstel van de stand na de konijnenziektes lukt beter bij begrazing dan in onbegraasde gebieden. Bij vogels die in het duin broeden is het beeld wisselender. Vogels van het open duin en hoog struweel reageren gemiddeld licht negatief. Broedvogels van ruigtes en laag struweel reageren wisselend. Duidelijk is dat er hierbij grote verschillen tussen de vormen van begrazing zijn. Begrazing met gemengde kuddes en een hogere graasdruk hebben in het Waddengebied een positief effect (toename of minder sterke afname) op scholekster, tapuit en veldleeuwerik, terwijl een lage graasdruk met runderen juist negatief uitpakt. Voor blauwe kiekendieven lijkt, als uitzondering bij de broedvogels van het open duin, begrazing juist negatief uit te pakken.

Graasbeheer verbeteren
In het Waddengebied leidt de huidige begrazing met gemiddeld 0,18 grootvee eenheid per hectare tot afname van strooisel en plantenmassa en beschikbare stikstof. Dit levert de gewenste afname van de vegetatiegroei op, konijn en genoemde broedvogels profiteren er van. Voor insecten is een lagere graasdruk beter, maar de verruiging moet wel worden gestopt. Integrale extensieve begrazing, begrazing van grote gebieden, kan in het Waddengebied. Actief sturen van de begrazing, met lokale drukbegrazing of juist delen tijdelijk niet begrazen, kan de kwaliteit van begrazing voor meer soorten gunstig beïnvloeden. Maar herstel van verstuiving is van belang voor de kwaliteit van de vegetatie als voedsel voor planteneters en bloembezoekers.

Bij Staatsbosbeheer gaan we dit rapport verder bestuderen om te kijken hoe wij ons beheer kunnen verbeteren. Duidelijk is dat op Texel als regel de begrazingsdruk lager is dan gemiddeld in het Waddengebied. Mogelijk is uit een verdere bestudering van de gegevens duidelijk te krijgen wat het effect hiervan is.

Bron: Nijssen M. et al 2014 Begrazingsbeheer in relatie tot herstel in droge duingraslanden Eindrapportage 2009-2013

Boswachter Erik van der Spek