Dat dynamiek voor de duinen belangrijk is, weten we al langer. Nieuw is dat onderzoek uitwijst dat duingraslanden wanneer er voldoende dynamiek is, (door begrazing, betreding en verstuiving), hun soortenrijkdom kunnen behouden ondanks de neerslag van stikstof uit de lucht. Wat we buiten zagen, behoud van kwaliteit bij dynamiek en verlies van kwaliteit bij gebrek aan dynamiek, is nu proefondervindelijk bevestigd.

Afname dynamiek grootste bedreiging?
Duinen zijn van nature dynamische systemen die ‘onderhouden’ en verjongd worden door verstoring. Er zijn zorgen over afname van soortenrijkdom door toename van struweel en bos in het duin onder invloed van stik-stofneerslag. Langs de kust is die relatief laag, maar in het voedselarme duin toch van grote betekenis. In Denemar-ken is in duingraslanden onderzocht wat er gebeurt on-der verschillende omstandigheden. Er is gekeken naar het effect van (nagebootste) betreding door vee, begrazing, verstuiving en niets doen terwijl er extra stikstof gegeven is op planten, mossen en korstmossen. Dynamiek had in tegenstelling tot extra stikstof altijd het effect dat de soor-tenrijkdom toeneemt in plaats van afneemt. Dynamiek is dus goed voor het duin. Maar de laatste honderd jaar is juist die dynamiek door menselijk handelen sterk afgenomen. Verstuiving is op allerlei manieren tegengegaan en landbouwkundig gebruik van de duinen is beëindigd. Ook het bijna verdwijnen van het konijn uit het duin door verschillende ziekten speelt een belangrijke rol bij de af-name van de dynamiek. De onderzoekers concluderen dat de menselijke beperking van de dynamiek door de wind, kustafslag en grazende dieren waarschijnlijk een grotere bedreiging voor de soortenrijkdom van het duin is dan de toegenomen stikstofneerslag.

Wat kan een beheerder doen?
Toename van natuurlijke of kunstmatige dynamiek kan de negatieve effecten van de stikstofneerslag compenseren. De positieve effecten hiervan zullen naar verwachting op langere termijn zelfs groter zijn dan in de driejarige onderzoeksperiode gemeten is. Ook is het makkelijker om meer dynamiek in het duin op gang te brengen dan de stikstofneerslag nog verder te beperken. Op basis van het onderzoek wordt verwacht dat de kwaliteit van het duin relatief snel zal herstellen bij het weer op gang brengen van dynamiek. Ook bijvoorbeeld bijzondere duinvlinders, zoals de parelmoervlinders en de kommavlinder, zullen hier van profiteren. De onderzoekers gaan er vanuit dat zonder hulp deze dynamiek niet voldoende zal herstellen. Zij adviseren daarom beheerders om meer aandacht te geven aan maatregelen die dynamiek terugbrengt zoals begrazing, brandbeheer, natuurlijke waterhuishouding en een dynamische kust. Dit bij voorkeur grootschalig, om mozaïekpatronen in jonge en oude duinen terug te krijgen.

Wat betekent dit voor Texel?
Zonder hulp lijkt op Texel de natuur de dynamiek in de zeereep voldoende te kunnen herstellen nu die op de meeste plaatsen niet meer wordt vastgelegd. In de binnenduinen lijkt dit zonder hulp minder op gang te komen. Verstuiving komt daar slecht op gang. Staatsbosbeheer kijkt naar mogelijkheden om hier wat aan te doen. Samen met de Vlinderstichting gaan we deze zomer met vrijwilligers een stukje plaggen om kleinschalige verstuiving op gang te brengen. Maar ruigtes, struwelen en bossen zullen blijvend een plaats in het duin houden.

Boswachter Erik van der Spek, Staatsbosbeheer

Bron: A.K. Brunbjer etal, 2014, Biological Conservation 174:101-110, Experimental evidence for disturbance as key to conservation of dune grassland