Op Texel liggen vier eendenkooien: de oudsten zijn Spangerkooi, Kooi van Westergeest en Kooi van Hin, de jongste is de Korverskooi (1842). Eendenkooien zijn een bijzonder onderdeel van ons cultureel erfgoed. Het is een in Nederland ontwikkelde manier om eenden te vangen die past bij ons water- en eenden rijke land. de Kooi van Spang kan regelmatig bezocht worden.
De oudste berichten over eendenkooien dateren uit de middeleeuwen. Sinds 1550 is de oprichting aan een vergunning gebonden. Naast het kooirecht (recht om eenden te vangen met een eendenkooi) hebben de meeste eendenkooien ook een paalrecht (recht om een rustgebied rond de kooi af te palen). Sinds 1977 is het maximum aantal geregistreerde eendenkooien in Nederland 118. In deze kooien zou nog gevangen mogen worden.

Kooirecht en afpalingskring
Een eendenkooi bestaat uit een plas water, waarop een of meer vangpijpen uitkomen en waar een bos omheen groeit. Door voor rust te zorgen in het kooibos en op de kooiplas is het overdag een aantrekkelijke verblijfplaats voor eenden. Dit gold veel sterker in de tijd dat er in het gebied buiten de kooien weinig rust was overdag omdat overal mensen in het land aan het werk waren. Eigenlijk zitten eenden liever op een plek waar ze ver weg kunnen kijken, maar de streng gehandhaafde rust verleidt hen naar de eendenkooi te komen.

Binnen de afpalingskring, bij de Korverskooi 400 Rijnlandse roeden (1130m) uit het midden van de kooi, wordt die rust ook gehandhaafd. Daardoor is het kooibos erg rustig. Op de kooiplas komen vangpijpen uit. Dit zijn overkapte sloten. De kooiker strooit hier regelmatig voer en laat dit door het rustig rondlopende kooikershondje merken. Eenden zwemmen achter het hondje aan de pijp binnen. Wanneer de kooiker zich dan laat zien, schrikken ze en vliegen naar het eind van de pijp en komen dan in het vanghokje. Oorspronkelijk werden ze dan gedood en aan de polier verkocht. Tegenwoordig worden ze geringd en vervolgens weer los gelaten. Een geringde eend wordt soms dezelfde dag opnieuw gevangen. Kennelijk is het extra voer aantrekkelijker dan de schrik van het vangen.

Korverskooi
De Korverskooi is naar de laatste particuliere eigenaar Dirk Korver genoemd. Hij kocht hem van de familie Thomassen in 1931. Korver heeft de kooi gemoderniseerd. De gebogen Texelse vangpijpen zijn vervangen door het rechtere Noord-Hollandse model. Hij verkocht de kooi in 1961 aan Staatsbosbeheer. Voor natuurbeheerders zijn kooien aantrekkelijk door het rustgebied rond de kooi. Bovendien werden in deze kooi veel wintertalingen en pijlstaarten, broedvogels uit het hoge Noorden, gevangen. Die konden hier goed worden geringd. Staatsbosbeheer heeft hier 66.549 vogels gevangen en geringd.

Eenden worden hier niet meer geringd, wel veel zangvogels. Sinds 1992 gebeurt dit niet meer door Staatsbosbeheer, maar door de Vogelwerkgroep Texel. Zo blijft de Korverskooi bijdragen aan de kennis van de vogeltrek. Leo Daalder houdt het kooibedrijf levend en de kooi in goede staat. Ook de Kooi van Westergeest van Natuurmonumenten functioneert nog volledig dankzij Jan-Willem Bakker. Op deze kooien worden jaarlijks nog enkele wilde eenden gevangen. De andere twee kooien, die ook van Natuurmonumenten zijn, worden dankzij vrijwilligers onderhouden, maar ‘werken’ niet.

Boswachter Erik van der Spek

Bron: Texel is anders 2014: 36-43, Andri Binsbergen, eendenkooien: oases van rust