Dat dode bomen een belangrijk onderdeel van een bos vormen, krijgt onder de noemer ‘Dood hout leeft!’ al langer aandacht. Minder bekend is dat juist dode bomen buiten het bos van groot belang zijn voor veel in hout levende insecten. Dat is zeker het geval voor bijen en zweefvliegen die als volwassen dier afhankelijk zijn van bloeiende planten. Die zijn buiten het dichte bos veel vaker te vinden dan diep in het bos. Maar ook veel insecten waar eerder aan gedacht wordt bij houtbewoners zoals boktorren, schorskevers en prachtkevers kunnen gevonden worden op plekken met voldoende zon en bloeiende planten. In de gangen die deze kevers en andere knagers maken komt daarna een successie (opeenvolging van soorten) op gang van solitaire bijen en wespen.

Schimmels en insecten
Wat er gebeurt wanneer een boom sterft, is voor elke boom uniek. Boomsoort, diameter, groeisnelheid (ste-vigheid van het hout), mate van bezonning, moment van sterven en de plaats hebben invloed op de soorten die van de dode boom kunnen profiteren. We weten het meest van insecten en schimmels die als schadelijk ervaren kunnen worden, omdat zij nog levende bomen kunnen aantasten of de kwaliteit van het hout verminderen. Dit zijn vooral schorskevers en boktorren, maar ook prachtkevers, houtwespen en sommige vlinders. Op Texel is in De Dennen nog tot begin jaren tachtig de kever ‘dennenscheerder’ bestreden. Door het bos ruimer te dunnen zijn de bomen nu zo gezond dat dit diertje geen kans meer heeft om zo massaal voor te komen dat bomen er last van hebben. Deze eerste insecten ver-spreiden schimmels die de bomen verder kunnen aan-tasten. Deze schimmels maken het hout weer voor meer insecten verteerbaar. De ambrosiakever neemt zelfs bewust schimmels mee en zet die af op de plek waar ze haar eieren legt. De larven van deze kever grazen op deze schimmel en eten zelf geen hout, wel knagen ze een plek om ruimte te maken voor hun verpopping.

Ruiken om te kunnen eten
Veel kevers die in stervende bomen leven ruiken bomen die zo ongezond zijn dat de keverlarven er in kunnen leven. Ze kunnen zelfs een geur verspreiden die soortgenoten aantrekt, zodat ze samen sterk genoeg zijn om de boom aan te kunnen. Hun natuurlijke vijanden kun-nen dit ook ruiken en komen er ook op af. Sluipwespen ruiken de larven die in het hout zitten en kunnen zelfs het moment bepalen dat die zover ontwikkeld is dat het zin heeft om door het hout heen hun ei erin te leggen. Er zijn boktorren die hun eieren leggen bij de ingangen die bastkevers hebben gemaakt. Hun larven kunnen dan makkelijk de boom in. Wanneer de nieuwe kevers uitvliegen, laten ze gangen achter waarin solitaire bijen en wespen hun nestcellen kunnen bouwen: het natuurlijke bijenhotel. Van al deze insecten leven weer vogels en vleermuizen die soms weer in holtes in de boom nestelen. Er is dus alle reden om zoveel mogelijk dode bomen te laten staan. Wanneer het voor de veiligheid nodig is, kunnen ze uiteraard worden ingekort. Zelfs een stuk stam van een meter hoog is beter dan het vlak boven de grond afzagen.

Boswachter Erik van der Spek

Bron: Jan ten Hoopen, Jap Smits, Entomologische Berich-ten 74 (1-2) 2014:42-52 Successie in een kevergang