In het zuidelijk deel van het Nationaal Park Duinen van Texel ligt misschien wel de grootste natte duin-vallei van Nederland, de naam Grote Vlak is dan ook niet zo vreemd voor dit gebied. De naam wordt wel afgekort tot ’t Vlak, maar ook Hoorn-der Vlak of Hoornsche Vlak, naar het dorp Den Hoorn worden wel gebruikt. Soms wordt het gebied ook wel Natte Vlak genoemd, wat ondanks de nattigheid in dit vlak niet juist is. Het Natte Vlak ligt in De Dennen en is door de ontwatering om de bosaanleg mogelijk te ma-ken tegenwoordig droog. Op een kaart uit 1775 heet het gebied dat we nu Bollekamervallei noemen Groote Vlak. Het huidige Grote Vlak was toen nog onderdeel van De Hors. Het Grote Vlak wordt doorsneden door het Hoorn-derslag, een weg die in het vlak op een dijk ligt. Ten zui-den van de weg lig het vlak in het reservaat De Geul en ten noorden in de Bollekamer.

Zeegat wordt duinvallei
Het Grote Vlak is ontstaan toen op de nog veel noorde-lijker dan nu gelegen Hors een duinenrij ontstond. Eind 15e eeuw was het nog een zeegat, waar schepen door-heen voeren. In 1492 strandde er op de Noorderhaaks een graanschip uit de Oostzee, op ongeveer de plek waar nu paviljoen Paal 9 staat. Halverwege de 18e eeuw strekte De Hors zich al ver voorbij dit punt uit en werd er een stuifdijk aangelegd waaruit de duinen aan de zuid-westkant van het Grote Vlak zouden ontstaan. Vanuit Het Grote Vlak liep via het oostelijker gelegen Pompevlak de duinbeek de Aalloop naar de Mokbaai. In 1880 is die gekanaliseerd en verlengd tot in de Bleekersvallei bijna bij Ecomare. De naam veranderde toen in Moksloot. De natte Grote Vallei werd toen zo droog dat er weilanden konden worden aangelegd.

Ruimte voor de natuur
Na de aanleg van de Afsluitdijk stopte de groei van de duinen en ontstond er kustafslag. De Moksloot werd van-uit het noorden afgedamd om genoeg water in het duin te houden voor de weilanden. In 1956 is de Moksloot helemaal afgedamd om het water vast te houden als drinkwater voor het eiland. In Grote Vlak en Pompe-vlak is daarna ons drinkwater gewonnen, de landbouw stopte toen in deze duinen. Toen er te veel humus in het water kwam is de waterwinning gestopt en zijn veel van de effecten van de landbouw en de waterwinning op de natuur ongedaan gemaakt. In 1993 verwijderde PWN de waterwinmiddelen en richtte Staatsbosbeheer het gebied in om de natuur nieuwe kansen te geven. Er stroomt weer water naar zee, net als in de tijd van de Aal-loop. In de zomer drogen Grote Vallei en Pompevlak niet meer uit, in de winter staat er minder water dan tijdens de waterwinning. Het verschil tussen winter en zomer-peil past nu weer bij een natte duinvallei. Veel bijzondere plantensoorten uit de duinvalleien hebben hiervan ge-profiteerd. Schotse hooglanders en Exmoor pony’s hel-pen Staatsbosbeheer om deze bijzondere situatie te be-houden. Via de wandelpaden en vanaf het Hoornderslag kunt u hier van genieten.

Boswachter Erik van der Spek