Vanmiddag is in de Boet van Hopman het rapport Veldnamen in de duinen van Texel gepresenteerd. Het eerste exemplaar is uitgerijkt aan Flip Stark, 91 jarige duinboer en vertegenwoordiger van de duinboeren die veel informatie over veldnamen en het agrarisch gebruik van de duinen hebben verstrekt in de afgelopen jaren. Een uitgave van Staatsbosbeheer en Stichting Natuurmedia met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Texelfonds. Het rapport is voor € 9,– te koop bij de boekhandels op Texel en via www.duinenenmensen.nl

Het belang van Veldnamen.

Veldnamen zijn als de straatnamen in het normale dagelijks leven een hulpmiddel om met elkaar de weg te kunnen vinden. Uiteraard zou dit zeker in deze tijd van GPS ook met coördinaten kunnen, 110765 559631 is wel erg nauwkeurig en niet voor twijfel vatbaar, maar praat toch minder makkelijk als Loodsmansduin. Wel is er wat meer context nodig om te weten of het over het duin of de camping met deze naam gaat. Naast een communicatiemiddel zijn veldnamen een bron van informatie, ze vertellen over de geschiedenis van en omstandigheden in het gebied.

Mijn eerste kennismaking met de veldnamen in de Duinen van Texel was toen ik in 1978 nadat ik een baan kreeg bij Staatsbosbeheer op Texel het beheerplan 1973-1983 meekreeg om mij voor te bereiden op het werk dat ik zou gaan doen. In dit beheerplan stond een door boswachter Dirk van der Vliet samengesteld overzicht van veldnamen en hun (vermoedelijke) herkomst. Dit is de basis waaruit voor het rapport dat vandaag gepresenteerd is. Voor het volgende beheersplan zijn Kees Bruin, Dingeman Imhoff en ik de nog levende duinboeren of hun kinderen die nog in het duin meegewerkt hebben bevraagd over wat de duinboeren allemaal in de duinen deden. Om te begrijpen hoe het kwam dat de Duinen van Texel er uitzagen zoals Fransciscus Holkema en Jac P. Thijsse ze beschreven is het ook van belang om te weten waar uit de agrarische activiteiten in het duin toen bestonden. Los van de natuurlijke successie door het ouder van het duin heeft ook de verandering van de menselijke invloed op het duin gevolgen voor de ontwikkeling. Op school leerde ik nog dat het kustheide geen beheer nodig heeft omdat dit daar het eindstadium van de successie is. Dit in tegenstelling tot op bijvoorbeeld de Veluwe, waar hei een tussenstap naar het bos is. Niets blijkt minder waar, de kustheide werd geen bos door dat er geweid, gemaaid en gebrand werd. Nadat dit niet meer gebeurde ging, veel langzamer dan in het binnenland, ook hier de successie naar bos verder. Zonder kennis van het agrarisch gebruik zou je dit niet verwachten of aan klimaatverandering, zure regen of nog iets anders toeschrijven. In deze gespreken kwamen ook weer regelmatig bij ons onbekend veldnamen naar voren. Die zijn opgeschreven en bewaard.

Na die tijd zijn vooral Kees en ik steeds namen die we tegenkwamen blijven opschrijven. Sinds Staatsbosbeheer over een kaartenprogramma kan beschikken met de geomorfologische kaart is het mogelijk om de namen ook goed op kaart te zetten. Dit was aanleiding om intensiever veldnamen te verzamelen ook van oude kaarten. Hiermee ontstond de mogelijkheid om er een publicatie van te maken. Toen Rolf Roos langs kwam om over gegevens voor zijn boek Duinen en mensen Texel te praten kwamen ook de  veldnamen aanbod, een onderwerp waar hij in dit boek wat mee wou doen. Als uitgever had hij bovendien ervaring met het werven van fondsen om tot een betaalbaar product te komen. Vervolgens hebben Kees en ik menig vrij uur besteed aan het uitwerken van de verzamelde gegevens en het maken van de kaarten.

Veldnamen zijn een levend iets, ze veranderen, verdwijnen, verschijnen en verschuiven. Daarnaast horen ze vooral bij de orale traditie en is dus niet altijd duidelijk wat de juiste schrijfwijze is. Iedere groep mensen die wat in een gebied doet heeft bovendien eigen veldnamen. Toen ik het over de uitgaven van dit boekje had vroeg Hanneke Roeper of Ponyvallei ook een veldnaam was? In haar jeugd ging zij met meiden uit de buurt paardrijden op het strand en reden ze in een vallei vlakbij Paal 15 rond die ze zo noemden. Het boek was al naar de drukker dus deze staat er niet in. Het Posteleinveld ook niet, maar die zijn we gewoon vergeten. Voor aanvullingen en verbeteringen houden wij ons dan ook van harte aanbevolen.

Het eerste exemplaar gaf Kees Bruin aan Flip Stark, een van de mensen die ons vertelden over het vroegere agrarisch gebruik van de duinen en van veldnamen, zoals het Jodenpaadje. Daarna zijn de huidige gebruikers van veldnamen aan de beurt, medewerkers  van Staatsbosbeheer en van het Waterschap zij moeten de veldnamen levend houden en vernieuwen. Anderen kunnen het kopen.

Boswachter Erik van der Spek