Wie de afgelopen weken op het strand van Terschelling gezocht heeft naar schelpen kan haast de wijde mantel niet gemist hebben. Op de hoogwaterlijn lagen vooral oostwaarts vanaf Hoorn heel erg veel van deze bijzondere schelpen. Voor degene die nog geen idee heeft over welke schelp ik het heb; de zogenaamde ‘Shell-schelp’ met van die kammetjes onderaan. Hoe kan het dat deze exotische verschijning ineens massaal aanspoelt?

Waarnemingen

De wijde mantel (Aequipecten opercularis) is normaal gesproken een zeldzame vondst op de Waddeneilanden. Wie goed zoekt maakt kans op grijze exemplaren die afkomstig zijn uit oude bodemlagen die dateren uit het Eemiën, de warme periode die tussen de laatste twee ijstijden in zat zo’n 120.000 jaar geleden. Daarnaast kan je kleinere mantels vinden die vastgehecht zitten op drijvende voorwerpen. Heel soms zitten in netten ook wel grotere exemplaren. In januari 2017 spoelden voor zover ik kan nagaan voor het eerst massaal volgroeide wijde mantels aan op het strand. Dit was na een stevige storm die ook nog eens lang aanhield. De wijde mantels zijn toen waarschijnlijk los gespoeld van de bodem en op het strand terecht gekomen. Toen rees bij mij de vraag al waar die schelpen nou ineens vandaan kwamen, met de stroming mee van elders of toch van voor de kust?

Recente vondsten

Vanaf eind december 2019 spoelden er ineens weer veel wijde mantels aan. De eerste vond ik op 5 december op de Boschplaat, daarna zag je op waarneming.nl steeds meer vondsten verschijnen. Meerdere mensen vonden op één wandeling meer dan 100 verse wijde mantels, die soms nog leefden. Ze variëren van lichtbruin en oranje tot aan geel en paars. De meeste zijn rond de 3 á 4 centimeter groot. In Zeeland zien sportduikers de soort steeds meer, maar zolang er bij Terschelling niet veel gedoken wordt kunnen de mantel onopgemerkt de boel koloniseren. Dat ze er nu weer massaal liggen wijst er naar mijn idee namelijk toch op dat ze hier vlakbij in zee leven. Maar waarom dan nu ineens, en hoelang al?

Uitbreiding leefgebied

Wijde mantels houden van water dat geen grote uitschieters heeft wat betreft temperatuur. Hele hoge temperaturen vinden ze niet fijn, maar hele koude ook niet. Doordat de schelp het in Zeeland goed doet ligt een uitbreiding van het leefgebied verder noordwaarts voor de hand. Ook de schelpen die begin 2017 aanspoelden leefden waarschijnlijk gewoon in de buurt van Terschelling. In maart 2018 is het nog behoorlijk koud geweest, wat in principe nadelig is voor mantels. De schelp kan wel snel groeien. In een Engels onderzoek komt naar voren dat onder gunstige omstandigheden schelpen van twee jaar oud 5,5 cm. zijn, maar dat de snelheid van groeien wel afhankelijk is van de omstandigheden. De groei vindt vooral plaats in de zomer, maar verschilt per plek dan van 3 tot 13 mm. Ervan uitgaande dat wij gemiddelde groeiomstandigheden hebben komt een gemiddelde groei van 8 mm. per zomer wel zo’n beetje overeen met de afmeting van de schelpen die nu aanspoelen en de tijd tussen januari 2017 en nu. Dat ze massaal aanspoelen komt doordat ze vaak in hoge dichtheden op de zeebodem leven en zich niet ingraven. In december waaide het een paar keer flink uit de noordwesthoek waardoor, in combinatie met een lagere watertemperatuur waarbij ze minder beweeglijk zijn, de wijde mantels van de bodem werden getild en aanspoelden. Waar ik alleen heel erg benieuwd naar ben is wáár ze nou precies leven voor de kust. Vlak achter de branding of toch in dieper water?

Schelp met ogen

Een tijd terug heb ik een aantal levende wijde mantels in een aquariumbak gehad. Dit ging vrij gemakkelijk aangezien mantels filteraars zijn die plankton uit zeewater halen, af en toe wat nieuw zeewater in de bak en een pompje voldeed.  Wat erg mooi was om te zien zijn de filterorganen en tentakels die uit de schelp komen wanneer hij aan het filteren is. Op de punten van die tentakels zitten zwarte stipjes. Dit zijn lichtreceptoren waarmee hij beweging kan ‘zien’. Ook kan het dier zwemmen door de spier waarmee hij de schelp opent samen te trekken. Ik keek raar op toen ik in mijn ooghoek ineens iets door het aquarium zag schieten, er zaten toch alleen maar schelpdieren in……