Dennenorchis

Op het dikke dennennaalden pakket van de Schoorlse Duinen doet zich ieder jaar een balletvoorstelling voor. Alleen liggend op de grond is dit bijzondere schouwspel te zien; hagelwit getooide figuurtjes met ragfijne belletjes aan hun roomkleurige kleding als in een snelle pirouette ronddraaiend. De fameuze Dennenorchis bloeit de komende tijd als ware ballerina’s.

Door Jos Veel (Vrijwilliger Staatsbosbeheer)

Besloten voorstelling
Het is een besloten voorstelling voor een klein publiek waarbij maar een korte periode per jaar acte de présence wordt gegeven. Alleen midden in de zomer in de maanden juni en juli laten ze zich zien en verschijnen ze in grote getallen. De hele winter hebben ze. met aan elkaar verbonden ondergrondse draden. krachten opgedaan en zich voorbereid op deze manifestatie. We hebben het hier over de Dennenorchis (Goodyera repens), een orchidee die zeldzaam is in Nederland maar zeer talrijk voorkomt in de Schoorlse Duinen.

Kroonjuweel
Op de zure dennenbodem onder de talloze zwarte dennen in de natte halfschaduw is dit een ideaal voedselgebied voor dit kroonjuweel van de Schoorlse Duinen. Ondanks dat zijn naam doet vermoeden dat hij alleen onder dennen staat, zoekt dit plantje soms ook de grenzen op; een plekje in de heideterreinen op de grens van bos en het open duin. In de winter zijn de groene rozetjes verstopt onder het dichte naaldendek. In de zomer laat hij zich zien door zijn sierlijke witte bloemen. De bloemsteel kan wel 10 tot 20 cm lang worden met stengeltjes vol roomwitte behaarde symmetrische bloemen. Meestal denken we aan exotische verre oorden in de tropen als we aan een orchidee denken, maar ze komen ook voor op de meest merkwaardige plekken zoals hier onder de dennen.

Ondergronds netwerk
Het woord orchis betekent eigenlijk vanuit het Latijn orchis -testikel of knolvormig. De dennenorchis heeft alleen geen knolbasis maar een netwerk van symbiotische schimmel draden. Deze uiterst effectieve samenwerking tussen de wortels en de mycorrhiza zorgen voor een echte win-win situatie; suikers van de plant in ruil voor belangrijke mineralen uit de bodem, afgeleverd in hapklare brokjes door de schimmel. Dit netwerk van schimmeldraden verspreid zich in het dennennaalden pakket en ligt boven op de zure zandgrond. Vandaar dat er plots 10 tallen tot 100-den overal spontaan onder de juiste temperatuur en vochtigheid opduiken.

Komt dat zien!
Wereldwijd zijn er enkele 10.000 den orchideeën soorten maar in Nederland moeten we het met enkele 10-tallen doen waarvan de meesten staan op de rode lijst van beschermde en bedreigde en uiterst kwetsbare planten soorten. Omdat de kans zo klein is dat een orchidee op goede grond beland is de zaadproductie enorm. Ieder vruchtbeginsel kan wel tot 5 miljoen zaadjes voortbrengen die zich via de lucht of insecten verspreiden. Hoe meer je weet, hoe meer je kan zien, ook in ons Schoorls duingebied! Let in de zomer eens op en ga gewoon eens op je buik onder de zwarte dennen liggen. Wie weet wordt je beloond met de ballet voorstelling die de dennen orchideetjes gaan geven!

Jos Veel
Jos Veel is al vele jaren vrijwilliger bij Staatsbosbeheer in de Schoorlse Duinen. Naast het ondersteunen bij beheerwerkzaamheden is hij ook enthousiast vogelaar en natuurgenieter. Je zult hem dan ook regelmatig kunnen tegenkomen als vrijwilliger of op de fiets door de duinen met zijn verrekijker in de aanslag.