In andere landen heb je groeves, waar harde steen uit de aarde wordt gehakt. In Nederland hebben wij rotsen, maar die zijn in beperkte mate voorhanden én dan moet je helemaal naar Limburg of de Achterhoek. Toch heeft zelfs de duinstreek haar eigen vorm van groeve: het ‘gat’. Daar werd geen hardsteen gehouwen, maar zand gegraven. Gat klinkt wat minder romantisch dan groeve, maar toch kunnen het ook hele bijzondere plekken zijn. Zoals het Hargergat in de Schoorlse Duinen.

Door Arjan van Doorn

Zandafgraving
Van eind 17e tot begin 18e eeuw is er in de (voormalige) duinen bij Harger zand afgegraven in een zogenoemde zandmennerij. Soms om te dienen als dom ophoogzand of om het Rokin in Amsterdam te dempen, maar vooral als speciaal fijnzand dat ook geëxporteerd werd naar Engeland als grondstof voor glasblazerij. Het zuivere en fijne zand bestaat hier vooral uit kwartskorreltjes met weinig andere mineralen. Ook werden er haast witte stenen gebakken.

Gat in de duinen
Door het weghalen van zand ontstond er een gat in de duinen waar het grondwater aan het oppervlak komt. Dit grondwater uit de duinen is net als het zand, ook al van een bijzonder kwaliteit: voedselarm, schoon (kwel)water van constante temperatuur. Via gegraven greppels en duinrellen stroomt dit water vanuit het Hargergat naar de Harger Vaart, waarlangs vroeger het zand werd afgevoerd.
Net als in vele groeves kon ook hier bijzondere natuur tot stand komen. Na een opknapbeurt in 2013 ligt het ‘Gat’ er weer piekfijn bij en is de afwatering hersteld.

Soortenrijkdom
Nu zult u denken, wat voor ’n planten houden van weinig eten, schoon zand, geen vrieskou én zijn nu weer in het Hargergat te vinden?

Nou, op dit moment zijn dat onder andere de Klimopwaterranonkel, de Ronde zonnedauw, de Kruipganzerik, het Tandjesgras, de Borstelbies en ook het Mosbloempje komt in de buurt voor. Allemaal zeldzame of héél zeldzame planten.
De vegetatie is zich volop aan het ontwikkelen in de richting van een schraal vochtig grasland en dat is mooi om te zien en bijzonder voor Nederland.

Beleef het zelf!
Vanwege die kwetsbare planten kun je niet zomaar het gat in. Maar je kunt er wel naar kijken vanaf het pad dat vanaf de Oude Heereweg de duinen in loopt.
Het is altijd fijn als ingrijpende werkzaamheden tot een goed natuurresultaat leiden. De bijzondere natuur in combinatie met het verhaal rond het ontstaan maken dit gat in de duinen tot een wereldplek.