Op Rottumerplaat is alles begin april nog wintergeel.

Op Rottumerplaat is alles begin april nog wintergeel.
Uw vogelwachters van dienst arriveerden vrijdag 7 april voor het nieuwe bewakingsseizoen op Rottumerplaat. Op het vasteland kleurde toen alles al lentegroen. Met frisse bladeren aan de bomen en de volvette graslanden bijna klaar voor de eerste maaironde.

Als we voet aan wal zetten op Rottumerplaat is het eerste wat opvalt – na de constatering dat we een tas met verse groente en fruit in de Eemshaven zijn vergeten, jammer dan – hoe dorgeel de meeste vegetatie hier nog is. Het gras is geel en niet groen. Bladeren zitten niet aan de bomen. De wilde ligusterstruiken rond de behuizing zijn kaal. We zijn beland in een andere klimaatzone. Het is hier nog winter.
Wintergasten domineren de avifauna. Op de kwelders bivakkeren honderden Rotganzen. Dat zijn langeafstandstrekkers die allemaal in mei vertrekken naar het hoge noorden om te broeden. Zomers zie je deze ganzensoort niet in Nederland. Op de Noordkwelder slaat een Ruigpootbuizerd – ook een wintergast uit Scandinavië en omstreken – een Konijn.

Strandleeuweriken zijn wintergasten met een verrassend goede schutkleur.

Lente

Tussen het aanspoelsel in het vloedmerk rond het eiland scharrelen tientallen Strandleeuweriken hun kostje bij elkaar. Grappige vogeltjes met een zwartgeel masker. Sommigen hebben op hun kop al het begin van de twee zwarte hoorntjes die ze zomers hebben als ze ook in Nederland ontbreken.
Maar dat de winter ook op Rottumerplaat op de terugtocht is, blijkt uit de stroom noordwaarts trekkende vogels. De eerste dagen veel lijsterachtigen, zoals tientallen Zanglijsters, Koperwieken, Kramsvogels en Beflijsters, vergezeld door piepers, (Vuur-)goudhaantjes en vinkachtigen als Keep. Roofvogels als de kleine valkensoort Smelleken volgen als bezemwagen de karavaan naar hun noordelijke broedgebieden trekkende wintergasten. Degenen die niet meekunnen, zijn een hapje voor het Smelleken. Of voor de Slechtvalk en de Sperwers die aanstalten lijken te maken om op het eiland te blijven broeden.
Het vliegbeeld verandert met de dag. Al snel komen ook de eerste golven vogels uit Afrika of Zuid-Europa overtrekken. Eerst tientallen Tjiftjaffen, meestal op doortrek maar een enkeling zingt voluit alsof hij serieus overweegt om op Rottumerplaat te blijven. Na bijna een week volgen Fitissen, Zwartkopjes en Tapuiten. Van de eerste Zwarte Roodstaarten zoekt een vrouwtje ’s nachts beschutting in een technische ruimte van de behuizing. Ze is met de hand te vangen en blijkt een ring te dragen. Vorig jaar als tweedejaars in Wieringerwerf geringd.
Met de dag ontluiken de knoppen aan de liguster en de duindoornstruiken. De Kruipwilgen dragen katjes. Op de dorre kwelder een eerste paarse bloem van Engels Gras, een zeldzaam geworden plant van zoutmoerassen. 

Op de dorre kwelder een eerste bloemetje: Engels Gras.

Ganzen

Hoewel de lente hier net aarzelend verschijnt, zijn we voor het effectief tellen van de broedende Grauwe Ganzen al bijna te laat. Eén van de taken van de vogelwachters is het inventariseren van de vogelbevolking op Rottumerplaat. Alleen al om de broedende ganzen te tellen hebben we twee volle dagen nodig. Overal hebben ze hun nesten gebouwd, van prinsheerlijk bovenop een duintop tot aan de rand van kwelder in het natte slik op een zelfgebouwd terpje van dode helmhalmen. In totaal komen we uit op 155 paar.
Maar bij één nest breekt een ganzenkuiken zich al door de eischaal heen, en op een handvol nesten zitten eendagskuikens. Een paar dagen later en de ganzentelling zou zinloos zijn geweest, omdat de meeste ganzeneieren vrijwel gelijktijdig uitkomen. Ganzenkuikens verzamelen zich dan in collectieve scholen onder de hoede van meerdere ouders. Als alle kroost door elkaar heen zit, is niet meer goed uit te maken hoeveel paar ganzen er hebben gebroed.

Deze gans probeert ook een aangespoelde fles uit te broeden.

Sterns en vlinders

Vrijdag 14 april, een week na onze aankomst, is Rottumerplaat van seizoen verschoten. Ook hier is de winter nu voorbij. In de duinen klinkt nu overal wel ergens gepiep van ganzenkuikens. In de lucht de hele dag het gepiep van baltsende Bruine Kiekenduiven. Dat zijn roofvogels die hun kinderen met kuikens van andere vogels grootbrengen.
Voorafgegaan door bij de kolonie in de stuifdijk teruggekeerde Oeverzwaluwen vliegt vandaag ook de eerste Boerenzwaluw over. We zien de vogel ’s avonds onder de dakrand van de behuizing een slaapplek zoeken. Een nog duidelijker teken dat de lente ook hier is aangebroken, met een week of wat vertraging ten opzichte van de vaste wal, zijn de eerste Visdieven die vandaag cirkelen en roepen boven de strekdammen waar ze jaarlijks met de kwetsbare Noordse Sterns broeden.
En we zien vandaag voor het eerst vlinders: tweemaal een Kleine Vos, een Atalanta en twee witjes die zich maar heel even laten zien. Daardoor lukt het niet die laatsten op naam te brengen. Daar is nog tijd genoeg voor. Een maand of vier om precies te zijn. Want vogelwachters op Rottumerplaat moeten gedurende het bewakingsseizoen ook de vlinders inventariseren.

René Vos en Vasco van der Boon