Op Rottumerplaat ligt een bijzonderheid: een dode walvis. Normaliter wordt zo’n kadaver meteen opgeruimd, maar op dit natuureiland mag de walvis ongestoord vergaan en ontbinden. Onderzoekers houden nauwgezet bij hoe dat proces verloopt. Vandaag komen Hans Verdaat en Martin Baptist, onderzoekers van Wageningen Marine Research, op bezoek voor hun maandelijkse metingen. Als vogelwachters helpen we een handje mee.

Vele duizenden foto’s van de dode walvis heeft Martin Baptist inmiddels bekeken. Vier wildcamera’s staan er permanent op gericht. Beweegt er iets, dan sturen de camera’s automatisch een foto naar de eigen mailbox van de walvis die Baptist uitleest. “Elke maand krijg ik er circa vierduizend binnen. We bekijken ze allemaal”, vertelt hij. Het gros van de beelden bestond de afgelopen maand uit wuivende grasstengels. Hij heeft dan ook een heggenschaar meegenomen om het gras te kortwieken. Het gaat hem om de vogels. “In het kadaver pikken soms zwarte kraaien en eksters. We zagen in het begin ook jonge zilvermeeuwen en een grote mantelmeeuw.” Scholeksters, eidereenden, bergeenden, roodborsten, een tapuit: vogels die wij als vogelwachters hier dagelijks zien, krijgt Baptist op beeld.

Gevaar voor scheepvaart

De walvis, gevonden door een garnalenvisser, ligt hier sinds november vorig jaar. Een unicum langs de Nederlandse kust. “Kadavers van walvissen worden meteen geruimd. Op het strand laten liggen, mag niet. Dan kan een kadaver weer in zee drijven, waar het een gevaar vormt voor de scheepvaart. In stukken gehakt gaan ze naar een destructiebedrijf in Brabant. Dat kost veel werk en geld”, vertelt Baptist. Hij bepleit een natuurlijker alternatief, namelijk laten liggen. Zoals we dood hout tegenwoordig niet opruimen, maar in bossen laten vergaan zodat insecten en paddenstoelen ervan profiteren, zo kunnen ook kadavers de natuur verrijken. Of dat inderdaad zo is, gaat Baptist hier na. “Een dood dier hoort in de natuur thuis.”

Onze walvis

Toen we voor ons vertrek hoorden dat op het eiland een dode walvis lag, hadden we het formaat Moby Dick voor ogen. Na aankomst op het eiland viel de walvis enigszins tegen. Dit exemplaar meet slechts vier en een halve meter. “Het is een jong, nog geen drie jaar oud. Een volwassen dwergvinvis is negen meter lang”, vertelt Hans Verdaat. “Onze meest algemene walvis”, noemt hij de dwergvinvis. “Vaar je in juni bij de Doggersbank in de Nederlandse Noordzee, dan zie je dagelijks meerdere exemplaren. Daar leven ze in de zomer.” Strandingen van walvissen komen vaker voor. Afgelopen jaar zelfs 443 keer, merendeels bruinvissen en ook drie dwergvinvissen, aldus het landelijke meldplatform.

Doodgravers

Meerdere metingen doen de onderzoekers vandaag. Met een wattenstaafje neemt Baptist voorzichtig monsters van schimmels op de huid. Op de walvis leggen ze doppen voor exacte hoogtemetingen. Met camera’s aan een lange paal nemen ze per stap van boven foto’s. “Hij verschrompelt al een beetje en zakt in elkaar. In het begin was hij veel voller”, legt Verdaat uit. Ze checken ook de insectenvallen. “Het zou gaaf zijn om aasetende kevers, zoals doodgravers, te vinden.” Het gat boven in de walvis heeft hij zelf gemaakt. Van alle gestrande walvissen in Nederland wordt een huidmonster genomen. Ze dienen voor DNA- en toxicologisch onderzoek.

Uitgedroogde stokvis

Voor Baptist verloopt het proces anders dan verwacht. “Ik hoopte op een feestmaal voor meeuwen, die de walvis open zouden rijten. Of nog beter: een zeearend of een zeldzame spierwitte ivoormeeuw. Ivoormeeuwen zijn aaseters uit noordelijke streken die soms in Nederland gezien worden.” Ook Verdaat had meer vraat verwacht. Daarvoor is het nu te laat. De walvis lijkt wel gemummificeerd. “Dit is uitgedroogde stokvis. Door deze taaie huid komt geen vogelsnavel”, zegt hij lachend. Hij heeft wel een verklaring: “Op Rottumerplaat komen geen ratten, vossen, marters en andere grondpredatoren voor. Dat is ideaal voor lepelaars, eidereenden en andere vogelsoorten die op de grond broeden, maar de walvis blijft erdoor intact.”

Meer locaties

Baptist kijkt al uit naar nieuwe locaties om dode walvissen te bestuderen. Plekken langs de kust waar wél predatoren aanwezig zijn. “Interessant is ook om een walvis onder water te laten ontbinden. In zee zakken dode walvissen ook naar de bodem.” Op de vaartocht terug naar de Eemshaven zien ze een dode zeehond drijven. Een groep pikkende meeuwen leeft zich erop uit. “Dit hadden we natuurlijk ook graag bij onze walvis gezien”, zegt Baptist licht beteuterd. Volgende maand komen ze weer op bezoek voor een nieuwe meting. We zien ernaar uit.

De ontbinding van het walviskadaver is via deze link te volgen.