Een Zweedse bonte strandloper.

Vogels kennen geen grenzen. Landsgrenzen, provinciale grenzen, muren en hekken, voor vogels bestaan ze niet. Zelfs landschappelijke barrières als zeeën, gebergtes en woestijnen vliegen veel vogels ‘moeiteloos’ over tijdens de trek. Het is niet voor niets dat vogels symbool staan voor vrijheid. Daarmee verbinden ze landen en continenten met elkaar.

Door de ligging van Rottumerplaat en de voedselrijkdom ter plaatse is het eiland erg belangrijk voor trekvogels. Met duizenden strijken ze neer. Maar waar komen die vogels eigenlijk vandaan? En hoe lang blijven ze op het eiland? Gelukkig zitten er geringde individuen tussen waardoor we soms een antwoord krijgen.

Iedere ring een eigen verhaal

Iedereen weet dat vogels tijdens de voorjaarstrek naar het noorden vliegen en tijdens de najaarstrek naar het zuiden. Om daar achter te komen hoef je geen vogels te ringen. Maar zo simpel ligt het vaak niet. Trekstrategieën zitten veel complexer in elkaar.

Wist je bijvoorbeeld dat grote sterns uit kolonies langs de Zeeuwse, Noord-Hollandse en Engelse kust in de nazomer eerst naar Denemarken vliegen? Daar vetten ze op om vervolgens pas echt aan de najaarstrek te beginnen. Rottumerplaat is dan een mooie tussenstop en dus maken ze dankbaar gebruik van het eiland. Iedere dag zitten er tientallen tot honderden exemplaren, waarvan het percentage geringde vogels hoog is. We hebben al enkele tientallen kleurringen kunnen aflezen en weten dus waar ze vandaan komen.

Veel jonge grote sterns zijn deze zomer geboren op Griend en daar geringd maar we zien ook vogels uit andere kolonies. Sommigen zijn de dag ervoor nog op Texel gezien, anderen zijn in de winter in Zuid-Afrika afgelezen. En zo schuilt achter iedere ring een eigen verhaal. Het ziet er misschien niet altijd uit, van die gekleurde ringen om vogelpoten, maar toch zijn wij altijd weer blij als we er één tegenkomen. Het geeft ons een kijkje in het anders verborgen vogelleven.

Waar komt ‘ie vandaan?

Het is voor ons inmiddels een sport geworden om zoveel mogelijk ringen af te lezen. En een spannende ook! In het begin zitten vogels natuurlijk vaak nét te ver weg. Rustig wacht je tot ze naar je toe foerageren. En als je dan net de eerste twee cijfers kunt lezen, vliegt de boel op. Zul je altijd zien… Maar als het wel lukt, dan is het thuis aangekomen altijd meteen opzoeken: waar komt de vogel vandaan en is ‘ie al eerder afgelezen?

Zo lazen wij op Rottumerplaat al ringen uit Engeland, Noorwegen, Zweden, Finland, Denemarken, Polen, Duistland, België, Frankrijk, Spanje, Portugal en Guinee-Bissau. Uit alle windstreken weten vogels het eiland te vinden en sommige zien we voor een langere tijd. Ringonderzoek toont dus ook het belang van Rottumerplaat.

Hoewel het verhaal achter een ring an sich vaak anekdotisch is, vormen veel anekdotes samen mooie trends. Daardoor kunnen onderzoekers inzicht krijgen in mortaliteit, broedsucces, plaatstrouwheid, terreingebruik en trekstrategieën van vogels. Alleen met behulp van deze kennis kunnen vogels effectief beschermd worden en weten we wat de ‘zere plek’ is als het niet goed gaat. Ringaflezen is dus niet alleen leuk om te doen maar je levert ook een nuttige bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek.

Hoe werkt het?

Elke voor ringonderzoek gevangen vogel krijgt in elk geval één metalen ring met daarop een uniek ringnummer (soms beginnend met één of twee letters) en het land van herkomst. Deze metalen ringen zijn in het veld echter bijzonder lastig af te lezen. In de meeste gevallen moet de vogel teruggevangen worden of bijvoorbeeld dood worden gevonden om te weten om welk individu het gaat. Daarom wordt vaak ook gebruik gemaakt van kleurringen die in het veld gemakkelijker met verrekijker of telescoop af te lezen zijn. Dit kunnen kleurringen zijn met een inscriptie, of een combinatie van gekleurde ringen waarvan de combinatie uniek is voor ieder individu.

Zie of vind je zelf een geringde vogel? Geef hem dan door. Metalen ringen kunnen gemeld worden via Geautomatiseerd Ring Invoer en Export Loket. Mocht je een vogel zien met kleurringen, dan kun je via European colour-ring Birding met wat oefening eenvoudig opzoeken aan wie je de vogel kan melden. Je krijgt dan bericht waar de vogel geringd is en deze sindsdien allemaal is waargenomen.

Deense dwergstern

Om af te sluiten nog een voorbeeld van een leuk verhaal dat zo’n ringaflezing kan opleveren. Op 14 juni zaten we zoals wel vaker in het schuiltentje om de sternenkolonie te observeren, toen er een dwergstern met een groene kleurring in beeld verscheen. Met wat geduld konden we de inscriptie aflezen. Het volgende bleek het geval.

De vogel was in juni 2017 als kuiken geringd in een kolonie nabij de haven van Esbjerg, Denemarken, in het kader van het ‘NW European Little Tern Project’. Hierbij wordt al vanaf 1974 onderzoek gedaan naar dwergsterns maar pas sinds 2017 worden er kleurringen gebruikt. De vogel die wij zagen bleek zelfs de eerste Deense gekleurringde dwergstern ooit! De vogel had Denemarken blijkbaar definitief verlaten om hier een nieuw leven te starten. En zo geschiedde het dat we, in elk geval voor dit seizoen, op hetzelfde eiland bivakkeren.

Bram Ubels & Christian Brinkman