Ineens zag ik hem liggen. Op het strand bij de westpunt: een noordkromp (Arctica islandica).

Vroeger zochten we die vaak op de Balg, de oostpunt van ons buureiland Schiermonnikoog, en ook hier op Rottumerplaat heb ik vaak gespeurd naar deze prachtige stoere schelp. Hoe vaak heb ik hier niet een half ondergestoven strandgaper (Mya arenaria), waar het strand mee bedolven is, ten onrechte voor een noordkromp aangezien. In ons “lijfboek”, “Fauna van Rottum” van Mark Zekhuis en Nico de Vries (ISBN 978 90 5294 534 7), staat dat er van Rottumeroog en Rottumerplaat vele meldingen bekend zijn, maar zelf had ik er nog nooit een kunnen vinden. Op 16 mei 2015 dus toch. Jaren geleden ben ik eens een week met een Urker kotter mee geweest, de Noordzee op. In de netten werden tot mijn verrassing toen vaak noordkrompen opgevist, nog levende dubbele schelpen. In 2007 is er bij IJsland een levende noordkromp opgevist die 410 jaar oud was. Als die schelp eens zou kunnen praten. De noordkromp die ik vond was een rechterklep, terwijl er juist veel vaker linkerkleppen aanspoelen langs de Nederlandse Waddenkust, behalve dan op Rottumerplaat, zo lees ik in de “Fauna van Rottum”, want daar is juist een relatief groot aantal rechterkleppen gevonden.

Buurvrouw Gretha
Elke ochtend gluur ik even van achter het gordijn naar onze broedende buurvrouw de eidereend. Gretha hebben we haar genoemd. Vanmorgen (20 mei) zat ze weer stilletjes met gesloten ogen op haar eieren. Hoeveel eieren ze heeft weten we niet. Wel dat dit nu al de twintigste dag is dat ze zo zit. Onafgebroken…. Zonder een hap te eten. Doortje heeft één keer gezien dat ze haar eieren herschikte, en gisteren zag ik hoe ze rondom zich wat grasjes wegplukte en haar nest bijwerkte zonder van haar eieren op te staan. Iedere keer dat we kijken zit ze wel in een iets anders positie, maar steeds op haar eieren. Die drang om te broeden moet enorm zijn. In het pas bij T. en A.D. Poyser verschenen boek “The Common Eider” van Chris Walto en John Coulson is te lezen dat na 24 dagen broeden de eieren beginnen uit te komen. Vrouwtjes nemen tijdens die 24 dagen sterk in gewicht af: van vijf pond naar tweeëneenhalf pond bij het uitkomen van de eieren, lees ik in “The Common Eider” . Nog vier dagen dus doorbroeden voor Gretha. Onverstoorbaar zit ze op haar eieren. Zelfs als er weer eens een hagelbui losbarst, zoals we dit voorjaar vaak meemaken. Half verscholen onder de duindoorns broedt ze voortdurend in stilte. Helemaal alleen. Tenminste die indruk had ik. Totdat Roeland, die laatst een paar dagen kwam helpen assisteren, een automatisch cameraatje achter het raam opstelde. Op de beelden was te zien dat er vaak een zwart duinkonijn om Gretha heen huppelde. Zij zit wel in de achterhoede van de eiders die hier broeden. Op maandag 11 mei zagen we het eerste vrouwtje met twee kuikens voorbijzwemmen, en later die dag nog een vrouwtje met 5 kuikens. In de dagen daarna zagen we steeds grotere aantallen kuikens, die in crèches samen zwommen, met als topdag tot nu toe 18 mei, waarop we 457 eiderkuikens telden.

Deze crèches worden steeds geëscorteerd door volwassen vrouwtjes en zelfs af en toe door één of meer volwassen mannen erbij. Dat de heren zich ook met deze kuikengroepen bemoeien is nieuw voor mij. Van twee jaar geleden herinner ik mij vooral groepen vrouwtjes met een hele schare kuikens, belaagd door meeuwen, die in die kuikens een lekker hapje zien. Zou de eiderman anno 2015 meer geëmancipeerd zijn? Ik denk van niet en vermoed dat die mannen alleen maar in de volwassen dames zelf zijn geïnteresseerd, want ze maken naast zo’n moeder-en-kuiken-groep nog steeds prachtige baltsbewegingen waarbij ze hun kop achterover gooien en “woehoe” roepen. In “The Common Eider” wordt ook geen gewag gemaakt van enige rol van betekenis voor de mannen bij het groot krijgen en beschermen van de kuikens: dat is een taak waar de moeders zich mee bezig houden. En hoe. Zodra er een meeuw over komt vliegen gaan collectief de snavels van de dames dreigend omhoog, en kruipen de kuikens snel weg onder de moeders.

Of het inderdaad allemaal hun moeders zijn, of dat ook “tantes” mee helpen bij het verdedigen tegen de meeuwen, is niet helemaal duidelijk. Opvallend is wel dat zo’n groep van moeders met kuikens ook regelmatig andere vrouwtjes aantrekt, en met zijn allen weten ze de meeuwen tot nu toe goed van zich af te houden. In het water zijn ze het veiligst, en kunnen dan bij gevaar snel wegduiken, maar tegelijkertijd ook zelf voedsel bemachtigen. De moeders zitten vaak allemaal met hun kop onder water kokkels te vergaren, en ook de kuikentjes duiken steeds, waarbij ze grappige boogjes water omhoogspatten. Langs de oever van de geul zwemmen ze zo voort. Ik zie dat een kuiken wat achterblijft, en vrees het ergste. Ineens gaan alle koppen van de moeders omhoog, er komt een meeuw overzeilen. Het achtergebleven kuiken zet een spurt in en haalt net op tijd de veilige groep “moeders”. De zilvermeeuw was te laat en strijkt iets verderop neer en strijkt iets verderop neer en wacht af..

Grauwe ganzen
Op 16 mei vond ik de eerste losse slagpennen van grauwe ganzen. Nu hun kuikens allemaal uit het ei zijn gekomen, beginnen de volwassen ganzen ook hun veren te ruien, en zullen al gauw niet meer kunnen vliegen. We zagen ook al een groepje grauwe ganzen wegtrekken. Er was er eentje bij die al twee armpennen miste. Die zal gauw een geschikte ruiplaats moeten vinden. De grauwe ganzen met kuikens die hier op het eiland moeten blijven ruien worden steeds stiekemer in hun gedrag. Ze verschuilen zich met hun kuikens onder de bosjes langs de stuifdijk. Toen we in diezelfde bosjes de boomnesten controleerden, hoorden we ook ganzen met hun kuikens haastig wegrennen.

Buizerd en kraaien
We vonden er het derde nest van een buizerd. Drie buizerdnesten op zo’n klein eiland. Maar goed dat er dit jaar zoveel konijnen zijn. Naast de buizerds hebben we ook negen bewoonde nesten van zwarte kraaien gevonden langs de stuifdijk. Die kraaien hebben het de broedende eidereenden ook niet gemakkelijk gemaakt.

Brand- en rotganzen
Brandganzen hebben het eiland nu echt verlaten, en ook Rotganzen zagen we op 18 mei al veel wegtrekken. Met die krachtige zuidelijke wind is er ook geen reden om veel langer te wachten voor ze aan hun lange reis naar Siberië beginnen. Dit jaar gedroegen de rotganzen zich heel anders dan in 2013. Ze foerageerden veel minder op de kwelder en veel meer op het wad. Ook veel meer verspreid in kleinere groepjes. Vaak nog in aparte gezinnetjes met 3-4 jongen van vorig jaar. Waarschijnlijk zijn ze veel meer in die kleine gezinsgroepjes verspreid, omdat 2014 zo’n goed broedjaar voor ze was. Gisteren zag ik er nog maar een tiental langs de slenk waar steevast zo’n 200 rotganzen pleisterden, maar vandaag toch nog weer 80! Misschien een nieuwe lichting uit Zeeland of Oost-Engeland? Ze zien er wel allemaal rond en vet uit. Klaar voor de grote reis.

Het weer blijft guur, maar de lente zet door
Nog steeds maken wij dagelijks de kachel aan. Veel hout zagen en hakken voor de houtkachel. Dat houdt je twee keer warm. Maar ondanks de af en toe gure dagen, zet het voorjaar door.

Het wad kleurt ook steeds groener. Het wier groeit hard. In de struiken rondom het huis zien we al een paar dagen een grauwe vliegenvanger, en krioelt het nu van de rupsen van de bastaardsatijnvlinder. De duindoorns zaten vol met spinsels waaruit deze rupsen nu massaal tevoorschijn komen.

Dat is goed nieuws voor de koekoek, die zich ook op het eiland heeft gemeld. Die is dol op harige rups.

Bart en Doortje, vogelwachters Rottumerplaat