Rottumerplaat is tegenwoordig hét bolwerk van broedende eidereenden in het Nederlandse Waddengebied. Nadat het gebied onder de Natuurbeschermingswet is gebracht is het aantal hier broedende eider spectaculair gestegen. Dat is duidelijk te zien in de grafiek die uit alle rapporten van de vorige vogelwachters is samen te stellen. De laatste jaren nemen ze weer iets af, maar het gaat nog steeds om een grote aantallen.

We zijn hier nu een maand en hebben mooi kunnen zien hoe deze eenden langzamerhand aan land zijn gekomen. De hele winter hebben ze kokkels en mossels etend in de Waddenzee doorgebracht, en dan is het een hele stap om landvogel te worden. Toen we hier begin april kwamen zaten ze alleen op de uiterste oostpunt van Rottumerplaat, een kale door de zee vormgegeven zandhaak.

Van die zandbank zwommen ze met hoogwater elke dag steeds dichter naar het eiland toe, om een veilig plekje te vinden voor hun nest. Ze volgden daarbij twee geulen; één geul die ten noorden van de oude stuifdijk loopt, de zogenaamde Binnenzee, en eentje die ten zuiden van die stuifdijk de kwelder in loopt. Iedere dag nam ook het totaal aantal eiders toe: van 835 op 13 april tot ruim 1500 op 27 april.

Ze blijken hier behoorlijk schuw te zijn. Al op enkele honderden meter afstand vliegen ze voor ons op. Grappig is dat van paartjes steeds het mannetje wacht tot zijn vrouwtje opvliegt. Soms zie je duidelijk dat het mannetje al gealarmeerd is, maar wacht hij tot eerst zijn vrouwtje begint op te vliegen, om haar dan onmiddellijk te volgen. “Je moet de vrouw voor ogen houden”, zeiden Groninger schippers altijd al. Vanuit de toren hoor je in het water voortdurend het “woehoe” van de baltsende mannetjes opgezweept door het “kok-kok-kok” van de vrouwtjes. Langs de kant zie je vooral veel slapende eiders. Het is niet eenvoudig om het totaal aantal broedparen vast te stellen. Voor de punten in de grafiek is soms een deel van de stuifdijk geteld, en de dichtheid dan geëxtrapoleerd over de hele stuifdijk.  Een andere methode is het tellen van de naar het eiland komende groepen en daarbij de volwassen mannetjes en vrouwtjes apart noteren. Naarmate er meer vrouwtjes gaan broeden,

blijven er steeds meer mannetjes over, en elk ‘verdwenen’” vrouwtje telt dan voor een nest. Bij de tellingen zie je echter de vrouwtjes door hun prachtige schutkleur gemakkelijker over het hoofd dan de opvallende mannetjes, zodat we het percentages vrouwtjes waarschijnlijk iets onderschatten. Begin april telden we steeds 40-45% vrouwtjes, maar op 27 april was dat al gezakt tot 35% en op 1 mei tot 26 %. Dat er inderdaad vrouwtjes zijn gaan broeden hebben we ook gemerkt aan gevonden nesten. Op 20 april hebben we de hele stuifdijk gecontroleerd op nesten van zwarte kraaien door de dertien oude nesten in de boompjes en struiken op de stuifdijk met een spiegeltje op een lange stok te inspecteren. Zes van deze dertien nesten waren bezet door kraaien met elk twee tot drie eieren. In één nest zat een buizerd met drie eieren. Na de grauwe ganzen waren dit de eerstvolgende eieren die we zagen. Op die dag vonden we ook de eerste drie nesten van eider, één met 1 ei, en vlak bij elkaar twee nesten met resp. 2 en 3 eieren.

Allemaal nog zonder dons. Dus nog maar net aan de leg. Dat is aan de late kant, maar dat is te verwachten in een koud voorjaar als dit. Omdat bekend is dat eiders op hun nest gemakkelijk verstoord worden, hebben we de eieren zorgvuldig met helm afgedekt, zodat meeuwen en kraaien ze niet konden zien, en komen we nu nog nauwelijks op plaatsen waar eider zouden kunnen broeden.

Midden op de kwelder vonden we op die dag nog een nest van een zwarte kraai. Zo maar op de grond. Met vijf eieren en prachtig afgewerkt, zelfs met enkele takken. Alsof die kraai wist dat hij toch eigenlijk een boombroeder is. Op de toendra zie je ruigpootbuizerds dat ook doen: hun grondnesten met takken omzomen.Bij de tweewekelijkse hoogwatertelling van 27 april stootten we per ongeluk toch drie nieuwe eiders op van het nest. Nu allemaal nesten met dons met resp. 3, 4 en 4 eieren. Twee van de vrouwtjes bescheten die eieren ook nog bij het afvliegen, een extra afweermiddel tegen predatoren. Ook die nesten netjes afgedekt en maar hopen dat ze hun nest niet echt verlaten. De coördinaten van de nesten met GPS vastgelegd, zodat we na het broedseizoen misschien nog kunnen vaststellen of deze nesten inderdaad zijn verlaten, of toch zijn uitgebroed. Dat wordt spannend met zoveel zilvermeeuwen, kleine mantelmeeuwen, kraaien en enkele paartjes bruine kiekendieven en een buizerd die hier ook broeden.

Van de zangvogels trekken nu veel tjiftaffen, fitissen en vooral zwartkoppen langs. De grote golf van lijsters, roodborsten en winterkoningen lijkt voorbij. Tot onze vreugde zagen we laatst ook een beflijster hier naast het huis waar nu enkele narcissen in bloei staan. Sterns zijn er nog nauwelijks.

Bart en Doortje Ebbinge-Dallmeijer