De winter is een magisch seizoen in het bos, maar het is ook een tijd van overleven. Terwijl wij mensen ons nestelen bij de kachel, met warme dekens en dampende mokken chocolademelk, moeten de bewoners van het bos creatieve manieren vinden om de kou te trotseren. Van slimme voorraadstrategieën tot indrukwekkende aanpassingen in hun lichaam, elk dier heeft zijn eigen manier om de winter door te komen. In deze blog nemen we je mee naar het winterleven van vijf verschillende bosbewoners: de ree, kruisbek, bruine kikker, eekhoorn en de egel. Hoe zorgen zij ervoor dat ze de koude en donkere maanden van het jaar overleven? Lees verder en ontdek hoe de natuur zich aanpast aan de uitdagingen van de winter!

De ree – stil en spaarzaam

In de zomer kun je reeën vaak rustig zien grazen in weilanden of aan de rand van het bos, maar in de winter wordt hun gedrag een stuk stiller en zuiniger. Als de eerste vorst komt en de groene weides verdwijnen onder een laagje sneeuw, verandert hun dieet drastisch. Grassen en kruiden maken plaats voor knoppen, twijgen en zelfs boomschors. Dit voedsel lijkt misschien niet bijzonder voedzaam, maar voor een ree is het genoeg om de winter door te komen.

Naast hun aanpassing in voeding hebben reeën nog een bijzondere truc: ze schakelen hun hele lichaam in een soort spaarstand. Hun stofwisseling vertraagt, waardoor ze minder energie verbruiken, en ze bewegen minder om warmte te besparen. De dikke, dichte wintervacht die ze in de herfst al aanmaken, helpt hen daarbij. Die vacht isoleert uitstekend tegen de kou en zorgt dat ze de koude dagen zonder problemen kunnen doorstaan. De wintervacht van de ree bestaat uit holle, lange haren die het dier goed warm houden. Ook zoeken reeën elkaar in de winter vaker op. In kleine groepjes, sprongen genoemd, trekken ze door het bos, waar ze samen voedsel zoeken en elkaar beschermen tegen roofdieren.

Mocht je deze winter tijdens een boswandeling een ree zien, blijf dan vooral stil staan en geniet van het moment. Het kost een ree veel energie om op de vlucht te slaan, en die energie kan het dier in de winter niet missen.

Meer weten over de ree? Klik dan hier.

De kruisbek – specialist met bijzondere snavel

Waar veel vogels naar warmere oorden trekken zodra de winter nadert, blijft de kruisbek juist actief in koude, besneeuwde bossen. Zijn geheim? Een unieke snavel die zijn hele bestaan bepaalt. De punten van zijn snavel kruisen elkaar, en daarmee opent hij met gemak de harde kegels van dennen- en sparrenbomen. Terwijl andere vogels in de winter moeite hebben om voedsel te vinden, geniet de kruisbek van een overvloed aan zaden die anderen niet kunnen bereiken.

De winterse bossen zijn voor de kruisbek geen bedreiging, maar eerder een thuis. Zijn dikke verenkleed beschermt hem tegen de kou, en omdat hij altijd toegang heeft tot voedsel, kan hij zelfs midden in de winter broeden. Terwijl de meeste vogels in deze barre tijd vooral proberen te overleven, bouwt de kruisbek aan zijn toekomst. De jongen groeien op in de kou, met dank aan de constante toevoer van voedzame zaden.

Een winterse boswandeling kan zomaar beloond worden met het zicht of geluid van deze bijzondere vogel. Luister naar zijn kenmerkende “kiep-kiep”-roepje en kijk omhoog naar de toppen van sparrenbomen. Wie weet zie je daar een kruisbek druk in de weer met zijn favoriete maaltijd.

Meer weten over de kruisbek? Klik dan hier.

De bruine kikker – verborgen onder water

De bruine kikker blijft gewoon lekker in Nederland tijdens de wintermaanden, maar ook hij heeft een slimme manier om de winter door te komen. Zijn tactiek is even verrassend als bijzonder: hij zoekt beschutting onder water. Wanneer de temperatuur daalt, zakt de bruine kikker naar de bodem van een vijver of sloot en graaft zich in de modder. Hier valt hij in een soort diepe rust, vergelijkbaar met de winterslaap van de egel.

Onder water stopt de bruine kikker grotendeels met ademen via zijn longen. In plaats daarvan haalt hij zuurstof uit het water door zijn huid. Zijn hartslag vertraagt, zijn lichaam gebruikt minimale energie en zo kan hij maandenlang overleven zonder te eten of te bewegen. Als zich ijs aan het wateroppervlak vormt, beschermt dit de kikker zelfs tegen roofdieren en de hardste kou.

Zodra de lente zich aandient en de temperaturen stijgen, ontwaakt de bruine kikker uit zijn rust. Dan zie je ze vaak massaal uit hun schuilplaatsen tevoorschijn komen, op weg naar ondiepe poelen om te paren en een nieuw seizoen te beginnen.

Meer weten over de bruine kikker? Klik dan hier.

De eekhoorn – slimme verzamelaar

De eekhoorn is geen winterslaper, maar een meester in voorbereiding. Al in de herfst is hij druk bezig met het aanleggen van een wintervoorraad: nootjes, eikels en zaden worden zorgvuldig verstopt in de grond, tussen boomwortels en in holtes van bomen. Zijn scherpe neus en geheugen helpen hem om zijn voedsel later terug te vinden, hoewel een vergeten eikel soms uitgroeit tot een nieuwe boom: een onbedoelde bijdrage aan het bos!

In de winter zie je eekhoorns vooral tijdens de warmste uren van de dag, wanneer ze energiek rondscharrelen om hun voorraad op te graven. Daarna trekken ze zich terug in hun nest: een bouwwerk van takken, bladeren en mos hoog in de boom, dat hen beschermt tegen de kou en de wind. Soms delen ze hun nest met soortgenoten om warm te blijven.

Wie goed oplet, kan tijdens een boswandeling de eekhoorn door de takken zien springen of na een sneeuwbui hun kleine sporen ontdekken op de grond.

Meer weten over de eekhoorn? Klik dan hier.

De egel – slapen tot de lente

Waar de ree actief blijft en de kruisbek door de kou heen werkt, kiest de egel voor een heel andere tactiek: totale rust. Zodra de temperatuur daalt en insecten onvindbaar worden, zoekt de egel een beschutte plek om te overwinteren. Dit kan een nest zijn van bladeren en takken, verstopt in een houtstapel of onder een struik. Daar rolt hij zich op tot een stekelig bolletje en valt in een diepe winterslaap.

Tijdens die slaap daalt de lichaamstemperatuur van de egel drastisch, soms wel tot 5 graden Celsius. Zijn hartslag vertraagt van bijna 200 slagen per minuut naar slechts 20. Hierdoor kan het soms lijken alsof de egel niet meer leeft, maar het tegendeel is waar! In deze toestand verbruikt hij nauwelijks energie. De dikke vetreserves die hij in de herfst heeft opgebouwd, zijn zijn enige brandstof voor de lange, koude maanden.

Wil je de egel een handje helpen? Laat in de herfst wat blad en takken liggen in een hoekje van de tuin. Voor je het weet heeft een egel daar zijn winterverblijf van gemaakt!

Meer weten over de egel? Klik dan hier.

De winter is een seizoen vol uitdagingen, maar in de natuur vindt elk dier zijn eigen manier om te overleven. De ree bespaart energie en leeft op twijgen, de kruisbek benut zijn unieke snavel om voedsel te vinden,  de bruine kikker schuilt stilletjes onder water, de eekhoorn graaft zijn goed verstopte wintervoorraad op en de egel slaapt de kou weg. Vijf dieren, vijf verschillende overlevingsstrategieën. Terwijl de dagen kouder en donkerder worden, laten zij zien hoe wonderlijk veerkrachtig de natuur is

Trek deze winter je warmste jas aan, ga het bos in en kijk goed om je heen. De natuur zit vol verhalen, je hoeft ze alleen maar te ontdekken.