In de koude maanden transformeert Nederland in een winterparadijs voor vogelliefhebbers. Terwijl veel trekvogels naar nog warmere oorden vertrekken, maken andere vogelsoorten juist hun opwachting in ons kikkerlandje. Drie opvallende wintergasten die in de Gelderse Poort en het Rijk van Nijmegen kunt tegenkomen zijn de klapekster, het nonnetje en de keep. Laten we deze vogels nader bekijken en ontdekken waarom ze juist in de winter onze aandacht trekken.

Wat zijn wintergasten?

Wintergasten zijn vogelsoorten die er specifiek voor kiezen om in de winter hun broedgebied te verlaten en zuidelijker, in een gematigder klimaat te overwinteren. In het geval van Nederland zijn veel van deze vogels afkomstig uit noordelijke streken, waar de winterse omstandigheden vaak extremer zijn. Waarom deze wintergasten de Nederlandse winter verkiezen heeft te maken met de volgende redenen:

Voedselbeschikbaarheid: In de noordelijke gebieden, waar deze vogels broeden, kan voedsel schaars worden tijdens de wintermaanden. Nederland biedt een milder klimaat en heeft vaak voldoende voedselbronnen zoals insecten, zaden en kleine prooidieren om deze vogels te ondersteunen. Denk bijvoorbeeld aan de meidoorn, een ware snoepwinkel voor vogels in het najaar!

Migratiepatronen: Sommige vogelsoorten hebben specifieke migratiepatronen waarbij ze naar het zuiden trekken om de barre winteromstandigheden te vermijden. Nederland ligt strategisch op deze trekroutes, waardoor het een ideale tussenstop is voor vogels op weg naar warmere oorden.

Overwinteringsgebieden: Nederland herbergt verschillende ecosystemen, waaronder bossen, wetlands, en waterrijke gebieden. Deze diverse landschappen bieden wintergasten een geschikte omgeving om te rusten, te foerageren en te overwinteren.

Temperatuur en klimaat: Hoewel de Nederlandse winters koud kunnen zijn, zijn ze vaak milder dan die in de noordelijke broedgebieden van deze vogels. De gematigde temperaturen en de relatieve beschutting maken Nederland aantrekkelijk voor vogels die de strenge winter willen ontvluchten.

De aanwezigheid van wintergasten voegt niet alleen kleur en diversiteit toe aan de lokale vogelpopulatie, maar het biedt ook vogelaars en natuurliefhebbers de kans om unieke soorten te zien die anders niet in Nederland te vinden zouden zijn. Het is een prachtig voorbeeld van de dynamiek van vogelmigratie en het aanpassingsvermogen van deze gevederde reizigers aan verschillende leefomgevingen.

De klapekster (Lanius excubitor)

De klapekster, ook wel bekend als de ‘slagersvogel’, is een vogel die zijn naam eer aandoet. Met zijn kenmerkende zwarte masker lijkt het alsof deze vogel altijd in een mysterieuze vermomming rondvliegt. Verder heeft deze vogel het typische ‘klauwieren uiterlijk’: een lange staart en een haaksnavel. Het is zijn gewoonte om prooien te spietsen op doorns (van bijvoorbeeld de mei- of sleedoorn) of prikkeldraad. Op deze manier legt de vogel een voedselvoorraad aan. Dit gedrag heeft hem zijn bijnaam opgeleverd en maakt hem een opvallende verschijning in het winterse landschap. Je vindt een klapekster in ruige, halfopen terreinen waar genoeg prooi te vinden is. Ze eten voornamelijk kleine zoogdieren (zoals muizen), hagedissen en kevers. Maar vergis je niet, deze gemaskerde rover is slechts 20 tot 25 cm groot!

In Rivierengebied Oost zou je de klapekster kunnen vinden in de uiterwaarden, maar ook op open plekken in het bos en langs heidevelden maak je kans. Dit soort plekken zijn gunstig voor de klapekster door bijvoorbeeld de vele meidoorns, rasters en ruige houtwallen.

Meer weten over de verschillende uiterwaarden van de Gelderse Poort? Klik hier voor meer informatie.

Het nonnetje (Mergellus albellus)

Het nonnetje is een kleine eendensoort die tijdens de wintermaanden naar Nederland trekt. Mannelijke nonnetjes hebben een scherp getekend zwart-witte verenkleed. Het vrouwtje is minder opvallend met een roestbruine kop, witte keel en een donkergrijs lichaam. Deze elegante vogels voelen zich vooral thuis op grote zoetwatermeren, zoals bijvoorbeeld het IJsselmeer en Markermeer. In de winter bestaat het dieet voornamelijk uit vis, maar in het broedseizoen komt daar ook plantaardig voedsel bij en onder andere insecten, kreeftachtigen, slakken en waterkevers. Wat betreft het zoeken naar eten laat deze eend soms een mooi fenomeen zien: sociaal foerageren. Hierbij duikt een grotere groep in één keer onder water en komt dan na zo’n tien tot vijftien seconden gezamenlijk weer boven.

In Rivierengebied Oost zou je het nonnetje kunnen vinden op grotere watermassa’s zoals bijvoorbeeld de Oude Waal en de Bisonbaai.

Wil je op zoek naar het nonnetje? Klik hier voor de locatie van de Oude Waal en Bisonbaai.

De keep (Fringilla montifringilla)

De keep is als het ware de noordelijke variant van de in Nederland bekende ‘gewone’ vink . Het is een sociale vogel die in grote groepen kan worden waargenomen. Tijdens de wintermaanden verlaat de keep zijn broedgebieden in Scandinavië en Rusland om naar gematigder klimaten te trekken, waaronder Nederland. De opvallende oranje-zwarte kleuren in combinatie met de witte buik van het mannetje maken de keep gemakkelijk herkenbaar. Ze voeden zich voornamelijk met zaden en zijn vaak te vinden in boomtoppen waar ze hun kenmerkende ‘kih’-geluid laten horen. Ze zijn regelmatig te zien in grote gemengde groepen met vinken om te foerageren.

In Rivierengebied Oost zou je de keep kunnen vinden op de Duivelsberg, maar ook in andere bossen met beukenbomen, zoals het Groesbeekse bos. De zaden van de beuk vormen namelijk een belangrijke voedselbron voor de keep.

Op zoek naar een mooie wandelroute in potentieel keep-gebied? Klik hier voor de wandelroute Duivelsberg en hier voor een wandelroute door het Groesbeekse bos.

Bonus: de buizerd

De buizerd? Die zijn toch het hele jaar door in Nederland te zien? Dat klopt, maar misschien is het je al eens opgevallen dat je in de herfst en winter regelmatig lichter gekleurde buizerds ziet. Dit zijn niet ‘onze eigen’ Nederlandse buizers, maar vogels die vanuit het hogere noorden in Nederland komen overwinteren. Ook dit zijn dus echte wintergasten! Hierbij wel een kanttekening: de buizerd kent vele kleurvariaties, ook binnen Nederland. Niet elke licht gekleurde buizerd is dus een wintergast, maar het is wel mogelijk!

De winter in Nederland brengt dus niet alleen kou en mogelijk sneeuw, maar ook een prachtige variëteit aan vogels die ons kikkerlandje tijdelijk hun thuis noemen. De klapekster, het nonnetje en de keep zijn slechts enkele van de wintergasten die onze natuur verrijken. Dus, trek je warme jas aan, pak je verrekijker en ga op ontdekkingstocht. Wie weet welke andere wintergasten je tegenkomt!

Tip: winterkamperen

Ben jij winterhard? Lijkt het je leuk om zelf als ‘wintergast’ door het leven te gaan? Voor de echte kampeerliefhebbers bestaat er winterkamperen! Verschillende natuurkampeerterrein van ‘Logeren bij de Boswachter’ zijn ook ’s winters geopend! Met een fijn (elektrisch) kacheltje, verwarmd sanitair en de juiste benodigdheden is het ook in de winter heerlijk om in de buitenlucht te verblijven. Heb je zelf niet de spullen om winterkamperen aangenaam te maken? Op de website van Logeren bij de Boswachter lees je meer informatie over het huren van een ingerichte tipitent met houtkachel en andere mogelijkheden.

Meer weten over winterkamperen? Klik hier voor de website van ‘Logeren bij de Boswachter’

Meer informatie?

• Heb je vragen of ben je op zoek naar meer informatie, klik dan hier voor de Gelderse Poort of hier voor het Rijk van Nijmegen.
• Benieuwd naar alle gebieden van Staatsbosbeheer? Bekijk dan ook eens deze kaart.
• Wil je niks missen uit het Rivierengebied Oost? Volg dan onze sociale media kanalen! X , Facebook & Instagram