Het afgesloten wandelpad

Dat horen we steeds vaker als het gaat om de dode en kwijnende bomen langs het wandelpad over de Nieuwendijk bij het Munnikenland. En dat begrijpen we heel goed. Dit prachtige, eeuwenoude pad is geliefd bij velen van jullie maar is al sinds maart vorig jaar afgesloten. Het is niet meer veilig. Bomen kunnen zomaar omvallen en dikke takken spontaan naar beneden komen. Ondertussen lijkt het alsof er niets gebeurt om het pad weer veilig en toegankelijk te maken. Tijd dus om eens goed uit te leggen wat er aan de hand is en waarom het zo lang duurt.

Bomen zagen mag niet zomaar

Zoals bij zoveel zaken in Nederland, moeten wij ons als natuurbeheerders aan allerlei wetten en regels houden, zoals de Wet Natuurbescherming (WN). Bomen mogen we dan ook niet zomaar omzagen. En dat is maar goed ook, want oude en dode bomen zoals de populieren waar het hier om gaat, zijn voor de natuur heel waardevol. Door houtrot en jarenlang gebruik door dieren, zoals een specht die bomen bewerkt, zitten er veel holtes in. Die zijn belangrijk voor de overleving van andere dieren. Denk aan vleermuizen, marters en vogels als dezelfde specht en ook holenduiven.

Marters maken gebruik van holtes. Foto: Aaldrik Pot

Rottende bomen zijn de basis

Verder ziet dat dode en rottende hout er misschien onaantrekkelijk uit voor ons mensen, maar veel organismen leven juist van die drabbige substantie. Dat zijn vooral bacteriën en schimmels. Zij breken het rottende hout af. Daardoor komen voedingsstoffen en water die erin zaten opgeslagen weer vrij. Ze  kunnen dan opnieuw worden gebruikt. Veel insectenlarven die in dode of rottende bomen leven, eten juist de schimmels weer. En die larven staan op hun beurt op het menu van dieren zoals de specht. Zo vormt zo’n dode of stervende boom een complex ecosysteem waar veel organismen afhankelijk van zijn.

Bescherming kamsalamander

Een ander iets dat speelt bij de Nieuwendijk, is dat het in een Natura 2000 gebied ligt. Natura 2000 is een netwerk van Europees beschermde natuurgebieden. De dijk loopt door het leefgebied van de kamsalamander. Wij zijn verplicht dat gebied te behouden en de populatie te beschermen. Daar bovenop is dit diertje ook beschermd onder de WN. Als amfibie plant de kamsalamander zich voort in het water. Buiten het voortplantingsseizoen leeft hij vooral op het land en zoekt dan vochtige, beschutte plekken op. Hier houdt hij ook zijn winterslaap. Het zaagwerk mag niet in het voortplantingsseizoen plaatsvinden, omdat het de diertjes verstoort. En het ze zou kunnen verwonden of doden. Maar ook wanneer ze op het land zitten, mogen ze meestal niet verstoord worden. Wat is dan nog het beste moment om te zagen?

Eigenlijk komt het nooit echt uit

Voor wettelijk beschermde soorten zijn er kennisdocumenten met daarin kalenders die aangeven wanneer werkzaamheden wel, bij voorkeur niet of helemaal niet mogen. Voor de kamsalamander geldt, dat zagen kan van april tot en met juli. Hij is dan klaar met voortplanten maar nog niet in winterslaap. Goed, tot zover de kamsalamander. Maar in het gebied leeft ook de beschermde heikikker. We moeten ook kijken naar zijn kalender en die loopt anders. Dan is er nog het broedseizoen. Tussen 15 maart en 15 juli broeden de meeste vogels. Werkzaamheden die deze vogels verstoren, mogen dan niet. Jammer, want voor wat betreft de kamsalamander konden we nu net aan de gang. Wachten tot nét na 15 juli dan maar? Helaas. In Nederland zijn de nesten van álle broedende vogels beschermd, ook buiten het broedseizoen. Holenduiven kunnen wel tot half oktober broeden. En waar doen ze dat graag? In boomholtes zoals in onze dode populieren.

Uitgebreid voortraject

Voordat we de zaag in zulke bomen mogen zetten, moeten we dus een hele puzzel leggen aan beschermde soorten, te nemen maatregelen en het vinden van de beste periode voor de werkzaamheden. Eerst wordt er ecologisch onderzoek gedaan. Een adviesbureau voert zo’n onderzoek uit en dat is inmiddels bij de bomen aan de Nieuwendijk gebeurd. Het bureau schrijft momenteel een rapport voor ons. Afhankelijk van wat er allemaal  gevonden wordt, staat er in dat rapport welke maatregelen wij eerst moeten nemen voor we verder mogen. Het is nu daarom allereerst wachten op dit rapport.

Welke aannemer? Kan hij wel in de juiste periode?

Als we daarna de maatregelen hebben getroffen, willen we de zaagwerkzaamheden uiteraard in de eerstvolgende geschikte periode uitvoeren. Of dat ook lukt, hangt weer af van de beschikbaarheid van een geschikte aannemer. Niet elke aannemer heeft de deskundigheid en de juiste machines om deze klus te klaren zonder bijvoorbeeld de dijk en het leefgebied van de kamsalamander en heikikker te beschadigen. Is er geen geschikte aannemer beschikbaar, dan moeten we het werk uitstellen tot de volgende geschikte periode. En hoe frustrerend ook wij dat vinden; dat kan zomaar een jaar duren.

Betreden op eigen risico ‘no go’

Dat zo’n populaire wandelroute al zo lang gesloten is en voorlopig niet open gaat, is voor veel mensen een teleurstelling. Dat gevoel begrijpen wij heel goed, ook wij zouden het graag anders zien. Zeker in deze tijd van Corona komt het heel ongelukkig uit. Sommige mensen zien een schijnbare oplossing in het plaatsen van bordjes met de tekst ‘Betreden op eigen risico’. Ze denken dat ze dan zelf verantwoordelijk zijn voor het al dan niet aanvaarden van het risico en de eventuele gevolgen. Helaas zit de wet anders in elkaar: zelfs als die bordjes er zouden hangen, dan blijft Staatsbosbeheer als eigenaar van de bomen verantwoordelijk voor eventuele gevolgen en schade. De enige oplossing om voor de veiligheid van onze wandelaars te zorgen, is om het geheel af te sluiten…

We doen onze uiterste best

Het pad over de Nieuwendijk blijft dus gesloten totdat we het hele voortraject hebben doorlopen en de bomen daadwerkelijk weg zijn. We weten door de complexiteit niet wanneer dat is. Tot die tijd kunt u over de Kaveling (Tussen de Nieuwendijk en de Wakkere Dijk) lopen, al snappen we heel goed dat die route een stuk minder idyllisch is. We zullen er alles aan doen om het werk zo snel mogelijk af te ronden. Zodra we een concrete datum hebben waarop we met zagen beginnen, zullen we u informeren. Dat doen we op de nieuwe informatiepaneeltjes die sinds deze week aan de ingangen van het wandelpad staan. Tot die tijd hopen we op uw begrip. Alvast veel dank daarvoor, ook namens de kamsalamander en heikikker!