Oude Waal bij zonsondergang

In deze soms sombere coronatijd heb ik goed natuurnieuws. Voor het eerst sinds lange tijd is de roerdomp terug in de Ooijpolder. Twee roepende vogels zijn op dit moment te horen bij de Oude Waal. Doordat we hier water vasthouden is het gebied weer meer geschikt. Gisteravond heb ik zitten luisteren, hoorde de roerdompen en ik was een gelukkig mens! Het is een mooie pluim voor ons werk.

Vroeger was de Ooijpolder in de Gelderse Poort een topplek voor roerdompen. Eind jaren zeventig waren er meer dan 20 roepende vogels aanwezig. In de loop van de tijd daalde dat aantal. Sinds 1988 wordt de Ooijpolder jaarlijks integraal geteld door vrijwilligers en weten we exact hoe de stand zich ontwikkelde. In de jaren negentig waren er tussen de 0 en 5 roepende roerdompen, daarna zat er af en toe nog een territoriale vogel. In 2009 zat er voor het laatste een roepende roerdomp bij de Oude Waal, in 2011 in de Groenlanden en in 2014 werd in het Zwanenbroekje voor de laatste keer een roepende vogel in de Ooijpolder gehoord.

De oorzaken voor het verdwijnen van de roerdomp in de Ooijpolder hebben allemaal te maken met droogte. Roerdompen broeden graag in waterriet. Riet dat met de pootjes in het water staat. Door verdroging is dit waterriet op veel plekken verdwenen. En droog riet verruigt ook nog eens een keer met wilgen. En daarmee verdween de roerdomp. Die verdroging heeft verschillende oorzaken. Zo is in sommige voormalige moerassen de waterstand veel te laag omdat deze bijvoorbeeld is afgestemd op het agrarisch gebruik van onze buren. In andere gebieden zorgt de rivier voor verdroging.

Die rivier, de Waal, zakt ieder jaar circa 2 centimeter verder weg in de grond als gevolg van erosie. Dit betekent dus dat met laagwater eind jaren zeventig het rivierwater ongeveer 80 centimeter hoger stond dan het water vandaag de dag met dezelfde afvoer. De uiterwaarden waren toen in het voorjaar bijna altijd kletsnat. Hoe anders is het nu.

De Oude Waal in de Ooijpolder net buiten Nijmegen is een oude rivierarm die tot ver in de vorige eeuw een hotspot was voor roerdomp en andere rietbewoners. Maar het gebied verdroogde. Jarenlang was hier het waterpeil namelijk afgestemd op de landbouw. Het water stond er te laag en het werd er te droog voor liefhebbers van waterriet.

Sinds een aantal jaren heeft het gebied een natuurfunctie en het laatste overgebleven landbouwperceel is opgehoogd zodat deze boer geen last heeft van water. Bovendien is de Oude Waal voorzien van een zomerkade met een sluis. En door die dicht te zetten kunnen we er sinds vorig jaar water vasthouden. Tijdens hoogwater in de rivier loopt het gebied vol, en vanaf 1 maart mogen we dat water vasthouden in de Oude Waal. Dit jaar hebben we dat voor de tweede keer kunnen doen. Dit klinkt simpeler dan het was, want hier is wel decennia over gepraat…

Maar het resultaat is er: twee roepende roerdompen! En dat niet alleen. Gisteravond bracht ik een bezoek aan de Oude Waal en omgeving en hoorde of zag waterral, rietzanger, blauwborst, dodaars, zomertaling, slobeend en andere moerasbewoners. In de moerassige graslanden en ruigtes zag ik ooievaars, grote zilver- en blauwe reigers, verschillende soorten meeuwen en steltlopers en er vloog zelfs een zwarte wouw.

Die reigers, ooievaars, meeuwen en zwarte wouwen komen af op vissen die opgesloten raken in opdrogende delen en daarmee vogelvoer worden. Dat is ook een minder goed teken, want wie het gebied vaak bezoekt ziet dat het water wel erg snel zakt.

Dat snelle zakken is het gevolg van gebrek aan regen en verdamping door de snijdende droge oostenwind van de afgelopen tijd én het gevolg van de nogal lage rivierwaterstand. Een deel van het water zakt gewoon weg door de grond. En daar is nu niks aan te doen. ik hoop op veel regen en smeltwater zodat de rivier weer stijgt.

Hopelijk blijft het nog lang genoeg nat zodat de roerdompen en andere moerasvogels succesvol kunnen broeden bij de Oude Waal!

Wil je zelf roerdompen horen? Dat kan als je in de buurt woont. Want het advies is nog steeds om thuis te blijven.

Woon je in de buurt, dan kun je wandelen of fietsen naar de bankjes op de dijk bij de Oude Waal. Vandaar zijn de vogels te zien of te horen. Ook op andere plekken in de Gelderse Poort zitten roerdompen. In het Rijnstrangengebied, waar je ze bijvoorbeeld kunt horen bij het Berghoofdseveer. En je kunt ze horen in Waterrijk in Park Lingezegen.