Overstroomde Millingerwaard, foto: Paul Oosteveen (luchtbeeld.nl)

Al weken zijn veel uiterwaarden overstroomd. Dit weekend passeert een hoogwaterpiek die er voor zorgt dat er weinig ruimte overblijft in de uiterwaarden. Op de laatste droge delen wachten veel dieren op een kleine ruimte het hoogwater af. Een aantal natuurgebieden in de uiterwaarden van de Gelderse Poort wordt daarom afgesloten voor publiek. In dit blog geef ik tips waar je het hoogwater wel kunt beleven.

Al weken is de waterstand in Rijn en Waal hoog. De Rijn bij Lobith stijgt de komende dagen tot ongeveer 13,50 meter boven NAP bij lobith. Dit soort waterstanden komen vaker voor en vormen nog lang geen bedreiging voor onze veiligheid. Nu is het vooral genieten en dat kan goed met de kaart met hoogwatertips aan het einde van dit bericht. Het hoogwater is het gevolg van regenval in bovenstroomse gebieden langs de Rijn.

Ruimte voor de Rivier

Al sinds begin jaren negentig wordt gewerkt aan natuurontwikkeling langs de grote rivieren. Sinds de extreme hoogwaters in 1993 en 1995 gaat dat hand in hand met het maken voor meer ruimte voor de rivieren. Ruimte voor de Rivierprojecten zorgen bij extreme hoogwaters voor een veel grotere veiligheid. En bijkomend voordeel van veel Ruimte voor de Rivierprojecten is dat in deze gebieden dus ruimte is gekomen voor natuur. Veiligheid en natuurontwikkeling gaan langs de rivieren uitstekend samen.

Natuur en hoogwater

Hoogwaters hebben altijd gevolgen voor de natuur langs de rivieren. Bij iedere hoogwatergolf moeten dieren een veilig heenkomen zien te vinden. De grotere dieren lukt dat meestal, ze weten hun weg te vinden naar binnendijks gebied of naar hoogwatervrije delen van de uiterwaarden.
De beheerder van de kuddes runderen en paarden die het hele jaar in de natuurgebieden leven heeft maatregelen getroffen. In gebieden die volledig overstromen zijn de kuddes weggehaald. In gebieden met hoogwatervrije plekken staan hooibalen die de grazers lokken naar de plekken die droog blijven. De kuddebeheerder volgt de runderen en paarden nauwgezet.

Voor een deel van de kleine dieren zoals mollen, muizen en miljarden insecten betekent het hoogwater een verdrinkingsdood of ze worden op hun vlucht gegrepen door meeuwen, roofvogels of door reigers die staan te wachten langs de waterkant. Uiteindelijk zullen als het water zakt de overlevers de uiterwaarden binnen korte tijd weer koloniseren.

Buiten ons zicht, onder water, is de rivier ook aan het werk. Tijdens stevige hoogwaters spoelen zand en klei weg van de oevers en dit wordt elders weer afgezet. Op sommige plekken wordt de bodem letterlijk op zijn kop gezet. De kale ondergrond die na het hoogwater achterblijft is het ideale kiembed voor bijzondere stroomdalplanten en het leefgebied van talloze pioniersoorten. Of dat grondverzet ook tijdens de hoogwater gaat gebeuren weten we pas als het water weer gezakt is.

Kwelwater

De lange duur van dit hoogwater zorgt er voor dat binnendijks veel kwelwater uittreedt. Dit is water dat door de grond stroomt en elders omhoog komt. In natuurgebied de Groenlanden in de Gelderse Poort zorgt dit er voor dat het verdroogde moeras voor het eerst sinds vele jaren goed gevuld is met water. Langs de dijken is het kwelwater ook goed te zien. Op weilanden en akkers staat water, kolken zijn tot de rand gevuld en het water stroomt door sloten naar lager gelegen gebied.

Gebieden afgesloten

Grote en kleine dieren die hoogwatervrije gebieden gevonden hebben moeten niet verstoord worden. Om dit te voorkomen heeft Staatsbosbeheer een aantal uiterwaarden in de Gelderse Poort afgesloten voor publiek. Vandaag worden de volgende gebieden afgesloten: Millingerwaard, Bisonbaai, Loenensche Buitenpolder, de Vlietberg (buiten de wegen) en een deel van de Gendtse Waard. De afsluiting wordt aangegeven met bordjes en posters met uitleg.
We verwachten dat begin volgende week het water in deze uiterwaarden voldoende is gezakt en weer opengesteld worden.

Zelf zien

Bezoekers die het fascinerende hoogwater willen bekijken kunnen dit het beste doen vanaf de dijken, zo krijgen de dieren in de uiterwaarden de rust die ze in deze periode nodig hebben. De uiterwaarden zelf zijn grotendeels ontoegankelijk door overstroming. Ook is een deel van de uiterwaarden dus afgesloten om dieren op hoogwatervrije plekken rust te gunnen tijdens de hoogwaterpiek. Respecteer deze tijdelijke toegangsregels.

Onderstaande digitale kaart geeft een reeks tips om het hoogwater in de Gelderse Poort bij Nijmegen te bekijken.

Zodra de waterstanden weer voldoende gezakt zijn worden de uiterwaarden weer opengesteld. De boswachter van Staatsbosbeheer vraagt bezoekers begrip te hebben voor deze situatie.