Hoogwater in de Gelderse Poort (foto: Werry Crone)

De komende dagen overstromen de uiterwaarden langs Waal en Rijn. Een aantal natuurgebieden in de uiterwaarden van de Gelderse Poort wordt afgesloten om te voorkomen dat dieren die een veilig heenkomen hebben gezocht op hoogwatervrije plekken het water in worden gedreven. In dit blog geef ik tips waar je het hoogwater wel kunt beleven.

Voor de eerste keer dit jaar is het hoogwater in Rijn en Waal. De Rijn bij Lobith stijgt de komende dagen tot ongeveer 14 meter boven NAP bij lobith. Dit soort waterstanden komen niet ieder jaar voor, maar vormen nog lang geen bedreiging voor onze veiligheid. Nu is het vooral genieten en dat kan goed met de kaart met hoogwatertips aan het einde van dit bericht.

De Rijn is flink aan het stijgen. Het water bereikt op zaterdag waarschijnlijk het hoogste punt op circa 14 meter. Dit is nog ruim 2,5 meter lager dan de waterstanden in 1995. Het hoogwater is het gevolg van zware regenval in bovenstroomse gebieden langs de Rijn.

Ruimte voor de rivier

Al sinds begin jaren negentig wordt gewerkt aan natuurontwikkeling langs de grote rivieren. Sinds de extreme hoogwaters in 1993 en 1995 gaat dat hand in hand met het maken voor meer ruimte voor de rivieren. Ruimte voor de Rivierprojecten zorgen bij extreme hoogwaters voor een veel grotere veiligheid. En bijkomend voordeel van veel Ruimte voor de Rivierprojecten is dat in deze gebieden dus ruimte is gekomen voor natuur. Veiligheid en natuurontwikkeling gaan langs de rivieren uitstekend samen.

Overigens is bij waterstanden tussen de 14 en 15 meter bij Lobith nog lang geen sprake van extreem hoogwater en er treden dus geen problemen op, hoogstens wat ongemak voor buitendijkse bewoners.

Natuur en hoogwater

Hoogwaters hebben altijd gevolgen voor de natuur langs de rivieren. Bij iedere hoogwatergolf moeten dieren een veilig heenkomen zien te vinden. De grotere dieren lukt dat meestal, ze weten hun weg te vinden naar binnendijks gebied of naar hoogwatervrije delen van de uiterwaarden.
De beheerder van de kuddes runderen en paarden die het hele jaar in de natuurgebieden leven heeft maatregelen getroffen. In gebieden die volledig overstromen zijn de kuddes weggehaald. In gebieden met hoogwatervrije plekken staan hooibalen die de grazers lokken naar de plekken die droog blijven. De kuddebeheerder volgt de runderen en paarden nauwgezet.

Voor een deel van de kleine dieren zoals mollen, muizen en miljarden insecten betekent het hoogwater een verdrinkingsdood of ze worden op hun vlucht gegrepen door meeuwen, roofvogels of door reigers die staan te wachten langs de waterkant. Uiteindelijk zullen als het water zakt de overlevers de uiterwaarden binnen korte tijd weer koloniseren.

Buiten ons zicht, onder water, is de rivier ook aan het werk. Tijdens stevige hoogwaters spoelen zand en klei weg van de oevers en dit wordt elders weer afgezet. Op sommige plekken wordt de bodem letterlijk op zijn  kop gezet. De kale ondergrond die na het hoogwater achterblijft is het ideale kiembed voor bijzondere stroomdalplanten en het leefgebied van talloze pioniersoorten. Of dat grondverzet ook tijdens de hoogwater gaat gebeuren weten we pas als het water weer gezakt is.

Gebieden afgesloten

Grote en kleine dieren die hoogwatervrije gebieden gevonden hebben moeten niet verstoord worden. Om dit te voorkomen heeft Staatsbosbeheer een aantal uiterwaarden in de Gelderse Poort afgesloten voor publiek. Afhankelijk van de waterstand worden de komende dagen in ieder geval de volgende gebieden afgesloten: Millingerwaard, Bisonbaai en een deel van de Gendtse Waard. De afsluiting wordt aangegeven met bordjes en posters met uitleg. In het weekend zijn er bij de Bisonbaai bij Ooij boswachters aanwezig om uitleg te geven aan bezoekers.

In het westelijk rivierengebied worden gebieden niet afgesloten. In de Heesseltse Uiterwaarden is het hoogwatervrije gebied door het hoge water niet bereikbaar voor bezoekers.

Zelf zien

Bezoekers die het fascinerende hoogwater willen bekijken kunnen dit het beste doen vanaf de dijken, zo krijgen de dieren in de uiterwaarden de rust die ze in deze periode nodig hebben. De uiterwaarden zelf zijn grotendeels ontoegankelijk door overstroming. Ook is een deel van de uiterwaarden dus afgesloten om dieren op hoogwatervrije plekken rust te gunnen tijdens de hoogwaterpiek. Respecteer deze tijdelijke toegangsregels.

Onderstaande digitale kaart geeft een reeks tips om het hoogwater in de Gelderse Poort bij Nijmegen te bekijken.

Zodra de waterstanden weer voldoende gezakt zijn worden de uiterwaarden weer opengesteld. De boswachter van Staatsbosbeheer vraagt bezoekers begrip te hebben voor deze situatie.