Zittend voor het oude vervallen boerderijtje van Nijman gelegen aan de N36, raast het verkeer langs me heen. Ik kijk uit over de akker met het eerste nieuw aangelegde bos in Overijssel en dat in Coronatijd! In gedachten mijmer ik weg.

Twee oude lindes staan voor de boerderij. De tand des tijds is aan hen niet voorbij gegaan. Aan de voet van de stam zie ik allemaal worteluitlopers, frisse jonge loten op de oude stamvoet. Op het erf zijn nog meer restanten van oude bewoning! Een waterput, nog enkele fruitbomen en aan de begroeiing is te zien waar de moestuin ooit heeft gestaan. De boerderij doet nu geen dienst meer en raakt langzaam steeds verder in verval. De boerderij is in de begin jaren 30 van de vorige eeuw geplaatst ten behoeve van de bosaanleg. Het huisje markeert hiermee een belangrijk punt in onze geschiedenis.

Ontginningsbos

De crisisjaren ‘30 vorige eeuw. Grote werkeloosheid en behoefte aan hout, voor onder andere de mijnbouw, gingen hier hand in hand. De heideontginningen, woeste gronden werden geschikt gemaakt voor landbouw. En gronden die daar niet geschikt waren werden omgevormd tot bos. De bossen van Hardenberg noemen we dan ook typische ontginningsbossen. Er was in die tijd nog te weinig bosbouw kennis. Er is veel geëxperimenteerd met verschillende houtsoorten. Op deze voormalige arme zure veengronden is het een heel scala aan houtsoorten. Van nature zou je hier alleen berk, eik en grove dennen mogen verwachten. Ook vinden we hier onder andere naaldhoutsoorten zoals douglas, Oostenrijkse dennen, Corsicaanse dennen, omorika, thuga, thuja, lariks, sitkasparren, fijnsparren. Veel van deze soorten blijken nu ze langzaam volwassen beginnen te worden, niet echt klimaat bestendig te zijn.

Slaapknoppen

Er zijn een aantal factoren die daarbij een rol spelen. De voedselrijkdom, zuurgraad van de bodem en niet te vergeten de waterhuishouding! Planten zoals bomen zijn afhankelijk van hun groeiplaats. Heel lang kunnen ze zich steeds herstellen en aanpassen aan wisselende omstandigheden. Bomen hebben daarvoor verschillende overlevingsstrategieën. Zo hebben ze bijvoorbeeld slapende knoppen! Als ze om wat voor reden dan te veel takken verliezen, bijvoorbeeld door te grof snoeiwerk ontspruiten zich allerlei loten op de bast. Jonge sprietige loten met bosjes tegelijk. Waterlot noemen we dat. Of aan de voet van de boom met worteluitlopers. Deze slapende knoppen worden dan ineens wakker en zorgen voor fris groen blad! En zonder blad kan geen enkele plant of boom leven. En uiteindelijk dragen deze bladeren bij aan ons aller gezondheid. Ze voorzien ons van schone lucht en ook van grondstoffen zoals hout.

Maar ook aan het herstellend vermogen van bomen zit een grens. Zo zien we nu dat met name de sparren in ons bos kwetsbaar zijn. Door de verminderde vitaliteit veroorzaakt door de vele door ons beïnvloede factoren, denk aan grondwaterpeil schommelingen, vermesting maar ook andere factoren zoals plotselinge periodes van droogte. De bomen zijn met verminderde vitaliteit kwetsbaarder en vatbaarder voor ziekten en insectenplagen.

Letterzetter

In de boswachterij zelf zien we dat alle sparrenbossen langzaam uit het beeld verdwijnen door de Letterzetter. Een klein beestje dat onder de bast kruipt van de spar en daarmee de sapstroom stopt. Staatsbosbeheer heeft al een plan om deze bossen om te vormen. We planten daar soorten die beter bestand zijn tegen klimaatwisselingen in ons land. En soorten die op deze groeiplaats zich beter thuis voelen. We hebben inmiddels veel kennis en ervaring opgedaan. Daarbij wordt de insectenwereld niet te vergeten. Want we streven er naar dat de diversiteit van dieren en planten ook voor onze kleinkinderen behouden blijft! Daarvoor moeten we onze bossen dus ook weerbaarder maken. Het kleine kevertje (de letterzetter) is in staat om monotone sparrenbossen aan te tasten. We kiezen nu dus voor een betere mix van houtsoorten. Soorten die ook vrucht dragen, goed voor de overige bewoners van het bos. Denk aan walnoot en hazelaar. Maar ook soorten die veel bloemen hebben, goed voor onze nectarzoekende vrienden. Denk hierbij aan de zoete kers.

Nieuw bos

De lindes voor het boerderijtje van Nijman kijken nu uit over 6 hectare voormalige akkers die zijn ingeplant met klimaatbestendige houtsoorten. Staatsbosbeheer heeft hier een begin gemaakt met aanleg van nieuwe bossen in Overijssel. Landelijk zal Staatsbosbeheer de komende jaren 5.000 hectare nieuwe bossen planten. Zodat niet alleen de natuur en haar bewoners maar ook wijzelf de ruimte kunnen vinden om op adem te komen!