Edelhertenbronst in de Oostvaardersplassen, foto door Tjibbe Hunink

Hij komt met een gewei vol riet en graspollen het moeras uit gelopen. Zijn vacht is gehuld in een compacte modderlaag en als ik dichterbij zou staan zou ik een penetrante lucht ruiken waar pis geen onbelangrijk ingrediënt van uitmaakt. Het werkt. Voor de edelherten dan. Een maand lang houden ze zich enkel bezig met de voortplanting. Alles trekken ze uit de kast om de hindes te imponeren, en vooral, om andere concurrenten te verstoten.

Maanden hebben de herten naar dit moment toegewerkt. Het gewei is vanaf maart weer opnieuw gegroeid, met een snelheid van gemiddeld één centimeter per dag. Deze zullen ze hard nodig hebben bij de constante krachtmetingen die ontstaan aan de rand van hun territorium. Het zijn alleen de sterkste, volwassen herten die overeind blijven in de strijd. De aanloop naar zo’n krachtmeting is prachtig om te aanschouwen. Twee herten lopen naast elkaar, de blik iets van elkaar afgewend. Wanneer ze beiden denken een goede kans te maken draaien de geweien naar elkaar toe en klappen met luid kabaal tegen elkaar. Ze duwen net zolang tot één van de twee op geeft. Het ‘plaatshert’ dat gewonnen heeft kan met opgeheven hoofd terug naar zijn territorium, de ander druipt af en moet wachten tot volgend jaar. Zijn kans bij de hindes is dit jaar verkeken. Het gebeurt zelden, maar een tijdelijke verbanning is niet het ergste dat een hert kan overkomen in de paarstrijd. Soms komen we geforkelde herten tegen, de scherpe punten van het gewei van een tegenstander hebben het lijf doorboord met de dood als gevolg.

De bronst van de edelherten begint pas wanneer de temperaturen laag genoeg zijn. Geluid draagt verder wanneer de lucht koeler is, en als ik nu aan het begin van de dag het gebied in rijd hoor ik met de juiste windrichting het oergeluid dat onmiskenbaar bij een door hormonen bezeten hert vandaan komt. Alle zintuigen van de hindes worden geprikkeld om hen te laten weten dat de mannen er klaar voor zijn om hun nakomelingen te verwekken. Toch zijn het niet deze dominant aanwezige mannen die bepalen of dat gebeurt, de hindes geven op subtiele wijze aan of ze een hert zien zitten. Een groep hindes komt rustig een territorium van een plaatshert in gewandeld en keuren het hert. Als een hinde er klaar voor is om ‘beslagen’ te worden geeft ze dat aan met haar eigen geur.

De hertenbronst betekent een ware uitputtingsslag voor de mannelijke edelherten. Voor eten is haast geen tijd meer. In deze periode kunnen ze dan ook maar liefst 30% van hun lichaamsgewicht kwijt raken. Maar daarmee zit het werk van de herten er ook wel op, verder is het aan de hindes om het nageslacht te verzorgen. Aan het begin van de zomer worden de kalveren van het vorige jaar verstoten en zonderen de hindes zich even af om een nieuw kalfje ter wereld te brengen. Het blijft goed gecamoufleerd met haar gespikkelde vacht, en wacht dan ook een aantal dagen geduldig tussen het struikgewas tot moeder terug komt om te zogen. Na één of twee weken voegen ze zich weer bij de roedel.

Dit jaarlijkse tafereel kun je mooi zien in de Oostvaardersplassen. Door de weidsheid van het gebied kun je vanaf de uitkijkpunten zoals de Grote Praambult of de Jan van de Boschbult de bronst waarnemen. Kom ’s ochtends vroeg of bij het vallen van de avond, dan zijn de herten het meest actief. Kijk of er nog een plekje vrij is voor een bronstexcursie of meld je aan voor de nieuwsbrief zodat je als eerste hoort wanneer de bronstexcursies weer geboekt kunnen worden.