foto: Tjibbe Hunink

Het afgelopen jaar 2020 was in veel opzichten een bewogen en bijzonder jaar. Ondanks alle hoogtepunten en bijzonderheden die we het afgelopen jaar met jullie gedeeld hebben in 65 blogs en 3 nieuwsbrieven kijk ik graag nog een keer terug namens het beheerteam Oostvaardersplassen en de collega’s van het Buitencentrum en het Natuurbelevingcentrum de Oostvaarders.

Het afgelopen jaar stond voor een groot deel in het teken van de coronapandemie, die ook op de natuur en de natuurbeleving een grote impact had (en nog steeds heeft). Vanaf maart werden maatregelen van kracht die er voor zorgden dat er steeds meer mensen de natuur in gingen. Buiten, als enige plek waar je je nog vrij kunt bewegen en even kunt ontsnappen aan het gedwongen thuiszitten. In deze blog blikken we terug op het afgelopen jaar en kijken per maand naar een aantal bijzondere momenten. Elke maand wordt afgesloten met vogelnieuws over de verschillende vogelsoorten en hun aantallen die Henk Hupkes en Jos Scholten tijdens hun maandelijkse tellingen in het grazige deel van de Oostvaardersplassen hebben waargenomen.

Januari 2020

• Deze maand stond in het teken van het herstel van de kade rond het moeras. Vanaf de Praambult waren de mobiele kranen aan de horizon goed te zien. De kade had in de loop van haar bestaan schade opgelopen. Het opnieuw profileren van deze dijk was beslist geen luxe en zorgt er voor dat ook in de komende jaren het moeras nat blijft.

Februari 2020

• Eind februari zijn 16 konikpaarden vanuit het noordelijke deel van het Oostvaardersveld, naar het Trekweggebied overgebracht. De dieren werden te opdringerig naar bezoekers. Om gevaarlijke situaties en ongelukken te voorkomen zijn ze naar het, niet voor publiek toegankelijke deel van het Trekweggebied gebracht.
• De werkzaamheden rond de ‘moerasreset’ staan niet stil. In februari is een begin gemaakt met het bouwen van een nieuwe stuw, waarmee het waterpeil in het moeras geregeld kan worden. Ook vinden er baggerwerkzaamheden plaats voor een afvoerkanaal voor het water richting de nieuwe stuw.
• Toen nog niemand zich zorgen maakte over corona, werd in Natuurbelevingcentrum de Oostvaarders op bijzondere wijze aandacht besteed aan World Wetlands Day. Deze dag was de opening van de Week van de Circulaire economie en stond bol van activiteiten rond het moeras en wat je met grondstoffen uit het moeras kunt. Zo waren er onder andere (jeep-)excursies, een algensmoothie maken, waterplantenpapier en een plant die licht geeft door hem te aaien.
• In diezelfde maand werd er vanuit het Natuurbelevingcentrum meegedaan aan de Nationale Sterrenkijkdagen. In samenwerking met de Sterrenwacht Almere kon men eind februari een lezing bijwonen en sterren bestuderen via telescopen. Helaas viel de avond vanwege het slechte weer in het water, maar gezien de enthousiaste reacties van bezoekers komt deze schitterende avond zeker nog eens terug.

Maart 2020

• Op 20 maart is gestart met het bijvoeren van de heckrunderen in de Oostvaardersplassen. Er is dagelijks bijgevoerd op verschillende locaties in het kerngebied en is er door de dierenarts tweewekelijks verslag uitgebracht over de terreinomstandigheden en de Body Condition Score van de dieren.
• Begin maart schrijven we nog over hevige regenval in het gebied en het ontstaan van tijdelijk ondergelopen graslanden. Voor de beschikbaarheid en ontwikkeling van gras is dit minder gunstig. Voor de trekvogels zijn deze natte graslanden een gedekte tafel volop beschikbaar voedsel.
• De eerste lockdown is een feit, het Buitencentrum moet dicht en alle excursies worden geannuleerd t/m eind juni. De horeca mag gelukkig open blijven met een take-away variant.

April 2020

• De vogeltellingen in het ‘buitenkaadse’ deel ofwel het grazige deel van de Oostvaarderplassen en het Oostvaardersveld lieten weer spectaculaire aantallen en soorten zien. Maar liefst 76 soorten in het kerngebied en in de Driehoek en een nieuwe record van 73 soorten in het Oostvaardersveld.

  

• In het afgelopen plantseizoen zijn 120.000 bomen en struiken geplant. (meer daarover in het nieuws van november). Er is vooral geplant in de schil van de Oostvaardersplassen waaronder ook de Hollandse Hout. Veel bomen zijn geplant in percelen waar we dode en verzwakte essen, als gevolg essentaksterfte, hebben verwijderd.

Mei 2020

• Het Managementplan voor de Oostvaarderplassen (2020-2025) is klaar. Als groeidocument geeft het plan aan hoe we concreet uitvoering geven aan de beleidskaders zoals deze door de Provincie Flevoland zijn vastgesteld. In het document wordt onder meer beschreven  de reductie van het aantal grazers tot een totaal van 1100 dieren gaan realiseren.

• Collega Boswachter Mikal Folkertsma verruilt de Oostvaardersplassen voor een boswachtersfunctie in Noord Holland. Na een paar inspannende jaren in ons gebied was ze klaar voor een nieuwe uitdaging dichter bij huis.
• Het buitencentrum mag weer open en we bedenken activiteiten die wel gedaan mogen worden. Het zwerfvuilbingo en voor de kinderen het coronaproof Kabouterpad en de elfendeurtjes-route.

Juni 2020

• Altijd een mooi en spannend moment: het zeearendjong is geringd! Het jong heeft een tweetal gekleurde ringen gekregen en ook een zender waarmee het gevolgd kan worden.
• Deze maand is het team van de Oostvaardersplassen weer compleet met een nieuwe publieksboswachter Jody Bennink. Jody straalt in alles uit dat ze echt een natuurmens is en anderen graag deelgenoot wil maken van haar fascinatie voor alles wat groeit en bloeit.
• In het etalagegebied van de Oostvaardersplassen tussen de Trekweg en de A6 is 50 hectare ingezaaid in afwisselende stroken kruiden, grassen en gewassen. Heel aantrekkelijk voor muizen en daarmee voor kiekendieven en andere roofvogels die in het gebied hun voedsel zoeken.

  

• Na ruim drie maanden van intensief bijvoeren van de heckrunderen (waarbij de konikpaarden steeds hun grasje mee pikten) is het verse gras inmiddels voldoende gegroeid. De winterperiode, met een grote hoeveelheid aan overwinterende brandganzen, is voorbij. De runderen laten het aangeboden hooi nu links liggen en kiezen  voor het malse, eiwitrijke gras.

Juli 2020

• Voor wat betreft excursies is het tot nog toe een heel stil jaar. Corona houdt ons stevig in haar greep en op alle fronten is voorzichtigheid geboden. Het is nu volop zomer en iedereen wil graag naar buiten. Wat is het dan fijn om begin juli, onder strikte voorwaarden, een aantal gasten mee te kunnen nemen op een try-out voor een kano-excursie op de nieuwe slenk door het Hollandse Hout. Al snel realiseren we ons dat dit echt iets nieuws toevoegt aan de ‘natuurbeleving’ van het poortgebied Oostvaardersplassen Lelystad en we plannen gelijk een aantal excursies voor de rest van het jaar in. We starten ook weer met de andere coronaproof excursies. Maximaal 10 personen, en de ecokar is inmiddels voorzien van schermen tussen de banken zodat deze ook weer ingezet kan worden. Alle wandelingen en excursies zijn snel volgeboekt.

• Ook aan de Almeerse zijde van de Oostvaardersplassen, in het poortgebied Oostvaardersplassen Almere konden er weer meer activiteiten georganiseerd worden, zoals de Zonnekijkdag 2020 en een ‘wilde weetjes college’ voor de jongere natuuronderzoekers. Het terras bij het Natuurbelevingscentrum de Oostvaarders werd geopend en werd meteen goed bezocht. Picknickbanken sieren nu het veldje voor het Natuurbelevingcentrum.
• Ook dit jaar werd er op woensdag de bekende WOW-middagen gehouden bij het Natuurbelevingcentrum. Met een schepnetje, loeppotjes en zoekkaarten wordt eerst gezocht naar wat er allemaal leeft in het water (Wildernis onder Water). Daarna kon men een oerkarper schilderen of met ‘de onderwaterboswachter’ op excursie. Tijdens deze excursie leerde hij de kinderen meer over de relatie tussen water- en landleven. In 2021 staat deze activiteit weer op het programma.
• Ook in juli werd bij het Natuurbelevingscentrum een nieuw concept geïntroduceerd: de verhuur van de doppio bike! Razendsnel een rondje Oostvaardersplassen (35 km), met z’n tweeën op de elektrische fiets, en een smakelijke picknickmand voorop. De fietsen zijn zo’n 75 keer verhuurd, veel bezoekers hebben kunnen genieten van een rondje Oostvaardersplassen.
• Een aantal van de lopende projecten in de Oostvaardersplassen ging deze maand een volgende fase in. Het Etalagegebied tussen de Trekweg en de A6 tussen Lelystad en Almere onderging een metamorfose. Uitzichtheuveltjes werden aangelegd met de vrijkomende grond door het graven van mooie poelen en waterpartijen. Een sloot kreeg een make-over en veranderde in een slenk met natuurvriendelijke oevers.
• Om de moerasreset tot een succes te kunnen maken werd er een knap staaltje ingenieurswerk uitgedacht. Een gat in de ‘drempel’ tussen het oostelijk en het westelijk deel van het moeras moest worden gedicht. Vraag: Hoe breng je grond naar een plek midden in een gebied waar je niet kunt varen, maar ook niet kunt rijden? Door de grond in vloeibare vorm per buis te verplaatsen. De voorbereidende werkzaamheden hiervoor werden uitgevoerd.

Augustus 2020

• De zomer is nu echt losgebarsten! Niet alleen door het aanhoudende warme weer, maar ook de ontlading na een periode van uiterste voorzichtigheid in verband met corona.
• Bij Natuurbelevingcentrum de Oostvaarders wordt de zomer gevierd met ‘We LOF Augustus’, de tweede editie van festival LOF. Vanwege corona werd echter gekozen voor een coronaproof variant: de LOF Zomerspecials. Vier verschillende LOF-activiteiten elk in een ander weekend in augustus: yoga, Tog Chöd (meditatie in beweging met een houten zwaard), kruidenwandeling en –proeverij, en silent disco ecstatic dance. Praktisch ieder weekend was de LOF-special uitverkocht (totaal 90 bezoekers).
• Een groep van 49 konikpaarden krijgt een nieuw leefgebied in het etalagegebied bij de A6. De afgelopen maanden is er hard gewerkt om het gebied in te richten en klaar te maken voor de begrazing met konikpaarden. Op 20 augustus is een aantal familiegroepen vanuit het kerngebied van de Oostvaardersplassen verhuisd naar dit nieuwe gebied. Het etalagegebied is ingericht als foerageergebied voor kiekendieven en de paarden gaan helpen om er een structuurrijk en afwisselend landschap te creëren.
• Eind augustus hebben we een ‘infographic’, een geïllustreerde kaart met de kern van het managementplan van de Oostvaardersplassen uitgebracht. Een tweetal tekeningen met korte toelichting laat in één oogopslag duidelijk zien welke landschappelijke ontwikkelingen we met de Oostvaardersplassen voor ogen hebben, welke plant- en diersoorten daarvan profiteren en hoe het beheer van de grote grazers er uit gaat zien. In het managementplan staat hoe we aan de landschappelijke afwisseling van het gebied werken voor een grotere biodiversiteit en rijker vogelleven.

September 2020

• Eén van de geplande Natura2000-maatregelen in het kerngebied gaat van start. Deze maand zijn we begonnen met graafwerkzaamheden in de buurt van het voormalige zanddepot. De contouren van een vismigratieroute worden zichtbaar. Waterpartijen met natuurvriendelijke oevers krijgen langzaam vorm. Uiteindelijk moet de vismigratieroute met de bijbehorende vispassages de trek van driedoornige stekelbaarsjes vanuit de Lage Vaart naar de Waterlanden mogelijk maken. Lepelaars en zilverreigers zullen dan profiteren van het grotere voedselaanbod.
• De jaarlijkse bronsttijd is begonnen! Helaas moesten we het aantal excursie deelnemers noodgedwongen beperkt houden. Anderhalve meter afstand houden betekende in de praktijk dat we met ‘halve’ groepen het veld in konden gaan. Blijft toch iedere keer weer een prachtig moment van het jaar.
• Bij het Natuurbelevingcentrum werd 20 jaar geocaching gevierd, georganiseerd door één van de Almeerse geocache teams. Op diezelfde dag (19 september) was het NBC het decor van de spelduitreiking Growing Green Cities Almere, o.l.v. locoburgemeester Hilde van Garderen.
• Op 27 september kon er voor het 2e jaar worden gemountainbiket, tijdens het event Crossen door de Bossen in het Kotterbos. Met gratis beschikbaar gestelde mountainbikes konden beginners en gevorderden hun skills uitproberen op het bestaande MTB-parcours. De snelste sportievelingen ontvingen een prijs. Het event was helemaal uitverkocht (120 deelnemers) en de reacties van de deelnemers waren erg positief.
• Nieuwe excursies worden toegevoegd aan het huidige programma, zoals de uilenwandeling, Kotterboswandeling en de kruidenwandeling.
• Eind september starten we met de bronstexcursies in zowel Almere als Lelystad. De vraag is groter dan wat we kunnen bieden.

Oktober 2020

• Vanuit het Natuurbelevingcentrum de Oostvaarders werden er diverse wandelingen en activiteiten georganiseerd in het kader van Wereld Trekvogeldag. Wat is de natuur dan een fijne omgeving als je noodgedwongen afstand moet houden.
• Vanaf half oktober krijgen we te horen dat we geen excursies meer mogen geven. De coronamaatregelen worden strenger. Voor ons als boswachters en voor de vrijwillige natuurgidsen betekent dit een vervroegd einde van het excursieseizoen. Maar we willen nog zo veel!
• Op de valreep hebben we nog wel een aantal kanoexcursies kunnen houden in het Hollandse Hout en Zwedengevoel kunnen krijgen bij dit prachtige stukje nieuwe natuur.
• We zetten een nieuwe manier in om de bronst te beleven. Met maximaal 2 personen vanuit een exclusieve fotohut. Helaas was dit van korte duur vanaf 14 oktober zijn de excursies weer stopgezet
• De moerasreset, een van de belangrijk Natura2000 projecten in de Oostvaardersplassen, gaat deze maand een volgende fase in. Met het dichten van de drempel, kan het waterpeil in het oostelijke deel onafhankelijk van het westelijk deel van het moeras worden bepaald. Met een nieuwe stuw wordt het waterpeil in het westelijk deel nu actief verlaagd, zodat er op de vrijkomende slibvlaktes riet kan gaan groeien.
• Jan Paul Jongejans maakt unieke foto’s van een otter die door een zeearend wordt lastiggevallen.
• Eind oktober is daar een feestelijk moment: de nieuwe rotonde is af, daardoor is de op- en afrit naar het Natuurbelevingcentrum een stuk toegankelijker en veiliger geworden. Met de opening van de rotonde is ook de winterkiosk van Paviljoen de Oostvaarders een feit: vanaf nu kunnen mensen buiten terecht voor glühwein, winters schepijs en ander lekkers (zodra de horeca weer open mag uiteraard).

November 2020

• De boswerkzaamheden in 2020 richten zich dit jaar, eigenlijk net als in voorgaande jaren, vooral op het verwijderen van door essentaksterfte aangetaste essen en oude, aftakelende populieren en herplant op de vrijgekomen plekken. Dit jaar hebben we echter ook fijnsparren moeten verwijderen. De letterzetter was al actief in de naaldbomen op de Veluwe, maar heeft ook Flevoland ontdekt. Veel fijnsparren zijn reeds aangetast en ingrijpen was dan ook noodzakelijk. Hoewel dit allemaal wat dramatisch klinkt geeft het tegelijkertijd ook het startschot voor het aanplanten van nieuwe bomen en struiken, want bos blijft hier bos. Bovendien krijgt het bos een grotere diversiteit dan in voorgaande jaren, dit maakt het bos minder kwetsbaar voor bijvoorbeeld klimaatverandering. Daarmee brengen we het werken aan duurzaamheid in de praktijk.
• Zoals in het managementplan staat beschreven gaan we verder het het beheer van de grote grazers in de Oostvaardersplassen. Het wordt echt concreet als de eerste groep met paarden naar het slachthuis gaat. Halverwege november hebben we onze afwegingen en dilemma’s over het hoe en waarom van het beheer van de grote grazers in een blog uiteengezet in samenhang met de gemaakte keuzes in het beheer. Dat die keuzes niet altijd gemakkelijk zijn moge duidelijk zijn.
• Op 4 november sluiten de buitencentra weer hun deuren en gaan in 2020 niet meer open.

December 2020

• In de laatste dagen voor de kerstvakantie konden we, eindelijk, van start met het planten van bomen en struiken in het kerngebied. Toch een mijlpaal in de ontwikkeling van de Oostvaardersplassen naar een gevarieerder en afwisselender landschap en een grotere biodiversiteit. Binnen de rasters, die eerder dit jaar om de plantvakken werden geplaatst worden 10.000 struiken en 5.000 bomen geplant.

  

• De laatste voorbereidingen worden getroffen om in 2021 een vliegende start te maken met het Nationaal Park 2021 Soorten jaar. Een jaar waarin zowel geïnteresseerde bezoekers als experts worden uitgenodigd om zoveel mogelijk plant- en diersoorten in het Nationaal Park te tellen en te registreren via https://www.nationaalparknieuwland.nl/nl/2021soortenjaar
• Bekijk de tussenstand op https://waarneming.nl/bioblitz/bioblitz-nationaal-park-nieuw-land-2021soortenjaar/
• De kerstbijeenkomst met vrijwilligers en collega’s krijgt dit jaar wel een hele bijzondere vorm. Via een ‘drive-thru’ bijeenkomst konden we toch nog, weliswaar met de nodige afstand, onze vrijwilligers bedanken voor hun inzet in het afgelopen jaar.