Ruim een jaar geleden, op 22 augustus 2019 vertrok de laatste van drie groepen konikpaarden vanuit de Oostvaardersplassen naar Wit-Rusland. In totaal zijn er in de zomer van 2019 151 paarden verhuisd naar het natuurgebied Naliboksky, een 70.000 hectare groot gebied. De paarden helpen om het dichtgroeien van dit enorme natuurgebied tegen te gaan. Een jaar na de verhuizingen willen we graag een update geven over de paarden. Hoe doen ze het in hun nieuwe omgeving?

We kunnen stellen dat het goed gaat met de paarden. Het is voor ons als Flevolandse boswachters fijn om te constateren dat de koniks zich prima handhaven in het nieuwe gebied en dat er tot nog toe vooral positieve effecten op de biodiversiteit zijn vastgesteld. Precies zoals de bedoeling was van de Wit-Russische autoriteiten toen ze met ons contact zochten om de konikpaarden naar Wit-Rusland te halen.

Wat ging er aan vooraf

In de maanden juli en augustus 2019 zijn er met drie verschillende transporten in totaal 151 paarden overgebracht naar Wit-Rusland. Voorafgaande aan deze verhuizing hebben de paarden ruim dertig dagen in quarantaine gestaan in de vangweide in de Oostvaardersplassen. Op 9 augustus vertrok de eerste groep van 50 paarden en op 15 augustus volgde een tweede groep van 50 paarden. De laatste groep van 51 paarden arriveerde op 21 augustus. Alle paarden kwamen na een lange reis in goede conditie op hun nieuwe bestemming aan. Na een quarantaineperiode in een omheind, grazig gebied helpen ze om het dichtgroeien van hun nieuwe leefgebied tegen te gaan.

Hoe is het de paarden na het loslaten vergaan?

De paarden werden na aankomst gecheckt en in een quarantainegebied van 24 hectare vrijgelaten. In september 2019 werd het quarantainegebied vergroot tot 42 hectare.

In deze periode (augustus-november 2019) zijn de paarden structureel bijgevoerd en hadden de dieren in de loop van de zomer en het najaar een goede vetreserve opgebouwd om de winterperiode in te kunnen gaan (in november BCS 4-5). Op 20 november 2019 werden de paarden uit het omrasterde quarantainegebied vrijgelaten.

Onderstaande foto’s geven een indruk van de conditie van hetzelfde paard (de donkere merrie) op verschillende momenten in het afgelopen jaar.

In de periode tot eind 2019 is de groep paarden gegroeid met 2 veulens en is er één hengst gestorven. In de maanden maart en in juni werden de resten van een paardenkadaver gevonden. Waarschijnlijk zijn beide dieren gestorven door een beer of wolf. Tussen 22 maart en 31 mei 2020 zijn er 32 veulens geboren. Op het moment lopen er ruim 180 dieren in het reservaat rond.

In de periode tussen januari en de geboorte van de veulens verspreidden de paarden zich over het gebied in groepen van 30 tot 70 dieren. Na deze periode kwamen de groepen weer bij elkaar om weer een grote kudde te vormen. Dit met uitzondering van een paar hengstengroepen die apart van de grote kudde zijn gebleven. Op 22 april hebben twee wolven gepoogd om een groepje paarden aan te vallen. De paarden waren echter effectief in hun verdediging van het veulen waar de wolven het op hadden gemunt en hebben de aanval afgeslagen.

In maart 2020 hadden de paarden zich verspreid over het kerngebied van het ‘Tyakovo tract’, een gebied met een oppervlakte van 1135 hectare. De paarden volgen hierbij vooral de bestaande wildwissels van andere grotere zoogdieren en de het gebied doorkruisende grindwegen. Zo hebben ze plekken bereikt die bijna 10 km van het oorspronkelijke gebied liggen.

Het natuurgebied Naliboksky

Naliboksky Reserve is het grootste bosgebied van Wit-Rusland. Het gebied valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Bosbouw. Er is een grote diversiteit aan plantensoorten, waaronder veel bijzondere, zogenaamde rode lijstsoorten. Het reservaat beslaat een oppervlakte van 87.000 hectare. Het gebied rondom het reservaat bestaat ook uit natuur. Het totale natuurgebied is 240.000 hectare groot. Eén van de problemen bij het beheer van het gebied is het dichtgroeien van de open gebieden door het ontbreken van grazers met het graasgedrag van paarden. Daarom zijn de koniks uit de Oostvaardersplassen welkome inwoners. De lokale beheerders hebben veel ervaring met natuurlijke begrazing. Naast de paarden leven er ook wisenten, elanden en edelherten, allemaal met hun eigen manier van begrazing.

De effecten van de begrazing van de konikpaarden

Op plekken waar de dieren zich lang hebben opgehouden en waar de begrazing zeer intensief is geweest is de zode deels weg en ligt de aarde open. Op andere plekken, zoals in het quarantaine gebied, is de grasmat nog wel dicht maar zijn alle houtige soorten (zoals zaailingen van ratelpopulier) nagenoeg afgevreten. Daarnaast zijn er ook stukken waar juist de variatie in de vegetatie groter is geworden. Jonge bomen zijn weliswaar aangetast, maar niet volledig afgevreten en de hoogte van de vegetatie verschilt van plek tot plek, tussen de 5 en 50 cm. In andere delen is er nauwelijks effect. Er is wat vraat aan de bomen en de ruigtevegetatie is tussen de 50 en 100 cm hoog. Het grazige gebied is meer dan voorheen in trek is bij weidevogels, ganzen, eenden en edelherten.

In het algemeen zorgt de begrazing van de paarden voor een gevarieerder landschap, waarbij de open stukken (de delen die intensiever begraasd werden) vaker werden bezocht door edelherten en elanden. Het lijkt er op dat de begrazing door de koniks het begrazen voor deze dieren gemakkelijker maakt. Er zijn geen negatieve effecten op het voorkomen van andere soorten gevonden. Een aantal steltlopers, afhankelijk van een meer open vegetatie zijn licht toegenomen (snip, kievit en leeuwerik). Ook de aanwezigheid van migrerende soorten ganzen (taigarietgans, kolgans) en eenden (smient, wintertaling, zomertaling) en het verblijf van een groep wilde zwanen in de begraasde gebieden komt door de introductie van de konikpaarden. Andere soorten zoals beer, wisent en eland zijn niet negatief beïnvloed door de aanwezigheid van de koniks in het gebied.