De zomermaanden van 2019 stonden in het teken van de verhuizing van een grote groep koniks naar Wit-Rusland. De verhuizing van deze paarden was een enorme operatie. Het was voor het eerst dat zo’n grote groep in het wild levende paarden vanuit een Nederlands natuurgebied naar een land buiten de Europese Unie werd gebracht. Omdat het de eerste keer was, was er ook geen draaiboek. Wat kwam er eigenlijk allemaal bij kijken? Dat leest u in dit blog.

We hebben allereerst specialisten benaderd met de vraag of ze ons konden ondersteunen bij dit unieke project. Een heel team deskundigen heeft hard gewerkt, om voor het welzijn van de paarden het voortraject en de verhuizing zo goed en zorgvuldig mogelijk te regelen.

Vangweide

De voorbereidingen in het terrein bijvoorbeeld, om het vangen en selecteren van de paarden mogelijk te maken. Er werd een vangweide van 55 hectare aangelegd, onderverdeeld in 7 compartimenten, waarin de paarden konden grazen en rennen. In de vangweide ligt een kleinere vangkraal, waarin de veterinaire handelingen voor de export werden uitgevoerd. Vanuit de vangkraal werden de dieren iedere keer met alle rust en geduld onder toezicht van de NVWA in de vrachtwagens geladen. In de vangweide was hooi en water beschikbaar voor de dieren.

Harem

Het selecteren van de familiegroepen vergde veel aandacht en geduld. Een familiegroep of harem is een groep van één of twee hengsten, een paar merries en een aantal jonge dieren. De leidhengst is de leider van de groep. Binnen de beslotenheid van de eigen harem is een paard, ook een paard dat niet gewend is aan mensenhanden en transport, verhoudingsgewijs rustig en voelt zich vertrouwd. Daarom is er voor gekozen om de harems bij het transport zo veel mogelijk intact te laten.

Veterinaire eisen

Er is voor de start uitgebreid afgestemd met het ministerie van LNV, de NVWA en de Wit-Russische autoriteiten over hun veterinaire eisen en hoe we die in het Oostvaardersplassengebied konden realiseren. Er is gekozen voor een vangweide binnen het Oostvaardersplassengebied met daar omheen een dubbele afrastering zodat het neus-aan-neus contact van de paarden met dieren buiten de vangweide (die dus niet naar Wit-Rusland zouden gaan) niet mogelijk was. Dit was één van de vereisten voor de pre-export isolatieperiode. Nadat alle afspraken waren gemaakt, is in aanwezigheid van een dierenarts van de Wit-Russische veterinaire dienst de vangweide formeel als pre-export isolatiegebied ingesteld. Hiermee startte de pre-export isolatieperiode op dinsdag 11 juni 2019.

Vaccinaties

Alle paarden, die in aanmerking kwamen voor transport, zijn uitgebreid bekeken, hebben een transponder gekregen, ze zijn gevaccineerd tegen influenza, rhinopneumonie en tetanus, ze zijn ontwormd met een langwerkend wormmiddel, behandeld met antibiotica tegen leptospirose, hebben een anti-insectenmiddel gekregen, en er is bloed afgenomen om te kunnen testen op verschillende dierziekten. Dit alles conform het veterinaire certificaat voor export van paarden vanuit de Europese Unie naar de Douane-Unie waar Wit-Rusland onderdeel van is. Een negatieve uitslag betekent dat het dier geen drager is van de geteste ziekte, een positieve wel.

Bloedtest

Uit de in totaal honderden uitgevoerde bloedtesten kwam bij de laatste geteste groep dieren een positieve uitslag op de dierziekte Surra bij 6 paarden. Dit bevreemdde iedereen omdat het hier gezonde paarden betrof en Surra in Nederland eigenlijk niet voorkomt. Maar dit betekende wel dat op dat moment het hele exportproces stil lag omdat hier eerst nader onderzoek naar moest worden gedaan. Het komt namelijk een enkele keer voor dat een uitslag ten onrechte/vals positief is. Daarom is er een tweede, specifiekere test aangevraagd bij een OIE referentielaboratorium in Antwerpen (OIE staat voor Wereldorganisatie voor diergezondheid). Daar werden 5 van de 6 monsters in tweede instantie in orde bevonden en voor één monster was nader onderzoek in de vorm van een derde test nodig. Uiteindelijk bleek alles in orde en voldeed alles aan de exporteisen. Het hele proces heeft hierdoor wel vertraging opgelopen.

Paspoort

Tegelijk met het bloedtappen en vaccineren, zijn de paarden gechipt zodat ze geregistreerd en van een paardenpaspoort voorzien konden worden.

Sectie

Tijdens de eerste weken van de pre-export isolatieperiode zijn er helaas 11 paarden overleden. In bijna alle gevallen was de oorzaak niet te relateren aan de voorbereiding van het transport of het verblijf in de vangweide maar aan noodlottige, soms onverklaarbare omstandigheden of domme pech. In alle gevallen is overleg geweest met verschillende dierenartsen en de NVWA. Op één paard is sectie verricht. Uit het sectierapport blijkt in eerste instantie dat het dier leed aan een ontsteking van de darmen. Er is bij de sectie van het paard ook gekeken naar de waarden voor zware metalen. Er zijn echter geen duidelijke normaalwaarden bekend voor zware metalen bij paarden. Daarom heeft men de normaalwaarden voor runderen gehanteerd als norm en daar de waarden van het paard mee vergeleken. Dan blijkt dat er ten opzichte van de runderwaarden meerdere afwijkingen in de concentraties zware metalen en spoorelementen in de lever van het paard zijn aangetroffen, te weten hoge concentraties van cadmium, molybdeen en ijzer. De concentraties lood en zink zijn verhoogd aangetroffen. Er werd geen infectieuze oorzaak voor de dood van het dier gevonden.

Waterputten

Er bestond het vermoeden dat de kwaliteit van het water in de waterputten tijdens de warme periode in juli niet optimaal was. Om die reden is het verversen van het water geïntensiveerd zodat er altijd voldoende schoon en vers water in de waterputten aanwezig was. In de periode dat de dieren in de vangweide stonden zijn er twee hittegolven geweest. De paarden zijn tijdens deze periodes zeer intensief gemonitord en gingen goed met de hitte om.

Vier ministeries

Aangezien het de eerste keer was dat er in het wild levende paarden vanuit de Europese Unie geïmporteerd werden in Wit-Rusland om ingezet te worden in een natuurgebied waren er vier ministeries betrokken in Wit-Rusland (de ministeries van ‘Forestry’, ‘Natural Resources’, ‘Agriculture’ en ‘Economy’). Dit maakte dat er op verschillende ministeries akkoord moest worden gegeven voor het project. Dit duurde langer dan oorspronkelijk voorzien. Toen het groen licht uit Wit-Rusland kwam werd een exportkeuring door de NVWA uitgevoerd, en hierna werden de paarden in hun familieverband ingeladen voor de verhuizing.

Drie transporten

De paarden werden onderweg goed verzorgd: er waren controles tijdens de tussenstops en er werd schoon drinkwater en hooi aangeboden. Verdeeld over drie transporten vertrokken 151 paarden op een reis van 1650 kilometer naar het natuurgebied ‘Republican Landscape Reserve Naliboksky’ ten zuidwesten van Minsk. Op 9 augustus vertrok de eerste groep van 50 paarden en op 15 augustus volgde een tweede groep van 50 paarden. De laatste groep van 51 paarden arriveerde op 22 augustus. Alle paarden arriveerden in goede conditie. Na een quarantaineperiode in een omheind, grazig gebied gaan ze helpen om het dichtgroeien van hun nieuwe leefgebied tegen te gaan. Dat deden ze ook in de Oostvaardersplassen, nu gaat het om een natuurgebied van maar liefst 87.000 hectare.

Quarantaine

Het was de bedoeling dat de paarden na aankomst één maand in quarantaine zouden staan. De quarantaine is echter door de Wit-Russische autoriteiten verlengd naar twee maanden omdat er direct na het uitladen geen bloed bij de paarden is getapt. Dit is niet gedaan vanwege mogelijke stress die dit zou opleveren na het transport. Bovendien bleek het voor de Wit-Russen niet makkelijk om zonder vangkraal bloed te tappen bij deze paarden. Daarnaast duurt de formele registratie bij het Wit-Russische ministerie van Economische Zaken iets langer dan verwacht.

Nauwe samenwerking

Terugkijkend was het een intensieve periode, met veel uitzoekwerk zowel in het veld als op kantoor. Een dergelijke overdracht en transport was nog nooit eerder gebeurd. Het project is, ondanks een aantal niet te voorziene tegenslagen redelijk soepel verlopen dankzij een grote inzet en nauwe samenwerking tussen alle betrokken partijen: de dierenarts, Free Nature, de NVWA, het ministerie van LNV, het ministerie van Buitenlandse Zaken, het ambassadekantoor in Minsk, de Wit-Russische autoriteiten en de medewerkers van Staatsbosbeheer. Dankzij de kennis en ervaring van de kuddebeheerder en de transporteur is het vervoer naar Wit-Rusland prima verlopen en zijn de paarden in goede conditie in Wit-Rusland gearriveerd.

Gechipt

In de vangweide in de Oostvaardersplassen staan nu nog 38 paarden die gechipt zijn en naar andere gebieden overgeplaatst worden. Deze groep was de ‘reservegroep’ voor Wit Rusland en is daarom ook gechipt.  Wanneer we deze gechipte paarden weer bij de rest van de kudde zouden laten, wordt het bijzonder moeilijk om ze op een later moment weer te selecteren. Het onderscheid tussen gechipte en niet gechipte dieren is namelijk aan de buitenkant niet te zien. Voor de verhuizing van een aantal van de konikpaarden vanuit de Oostvaardersplassen zijn drie locaties beschikbaar: het zuidelijk deel Oostvaardersveld, het Trekweggebied en de Krammerse Slikken in Zuid-Holland. Al deze gebieden zijn in beheer bij Staatsbosbeheer. Er zijn inmiddels al paarden verhuisd naar het Oostvaardersveld en de Krammerse Slikken.