Veenmos zorgt voor speciale omstandigheden voor andere planten om in te groeien.

Als boswachter bij het beheerteam Veenweiden krijg je veel te maken met veen. De grond waarop we wonen in Waterland is veengrond. Zelfs de stad Amsterdam is op veengrond gebouwd. Vandaar dat onze huizen op palen staan. Anders zouden de gebouwen langzaamaan wegzakken. Ook de tuin en de wegen zakken en worden af en toe weer opgehoogd. Maar waar bestaat die veenbodem eigenlijk uit?

Dood plantenmateriaal

Veen bestaat uit dood, samengeperst plantenmateriaal. Als een moeras met planten sneller groeit dan dat de planten vergaan groeit het en vormt er zich veengrond. Een van de plantjes die je in zo’n moeras kunt terugvinden is veenmos. Wij wonen op een oud ingeklonken moeras. Dat moeras heeft ooit eeuwenlang ongestoord door kunnen groeien en zo is er uiteindelijk een dik veenpakket ontstaan. 

Als augurken in een pot

Veenmos is eigenlijk een heel bijzonder plantje. Het kan namelijk zo’n 40 keer zijn eigen gewicht aan water vasthouden! Daarom werd het vroeger ook gebruikt in bloemstukken.
De bovenkant van het veenmos groeit altijd door terwijl de onderkant afsterft. Hierdoor kunnen er dikke lagen ontstaan; zogenaamde veenkussens. Tussen het mos groeien ook andere planten en deze sterven ook af. Veenmos heeft als eigenschap dat het zijn omgeving zuur maakt, waardoor er weinig bacteriën en schimmels in kunnen (over)leven. Normaliter breken deze bacteriën en schimmels het plantenmateriaal af, maar dit blijft nu achter in het zure veen. Als augurkjes in een pot azijn wordt alles bewaard in het veen en stapelt het door de eeuwen heen zich op. 

Wandelen over een laagje veenmos

Ook nu groeit in onze veengebieden het veenmos gewoon door. En als we de natuur volledig zijn gang zouden laten gaan in moerasgebieden zoals Waterland dan zouden onder andere de sloten vanzelf helemaal dichtgroeien. Daarom halen we elk jaar alle planten langs de sloten weg om ervoor te zorgen dat dat dus niet gebeurd. Dit is ook nodig voor de waterhuishouding, anders zou het water in de polder niet meer afgevoerd kunnen worden. Maar als een sloot dichtgroeit met riet en andere planten gaat die sloot zoals we dat noemen ‘verlanden’. Tussen het riet dat in de sloten groeit gaat na verloop van tijd ook veenmos groeien. Na tientallen jaren kan je dan ook over de sloot lopen. Je loopt dan over een drijvend moeras.

Bijzonder soort natuur

Ik houd van dit soort natuur! In moerassen leven namelijk ook bijzondere soorten zoals vleesetende plantjes, orchideeën en de Noordse woelmuis. Stuk voor stuk zijn dit zeldzame soorten, aangezien ze onder zulke bijzondere omstandigheden kunnen groeien.
Omdat de bodem zo zacht en soms zelfs drijvend is kost het onderhoud ervan wel veel moeite en arbeidskracht. Machines zijn vaak te zwaar en zakken weg of veroorzaken schade. Gelukkig worden we geholpen door vrijwilligers, die het rietmaaisel wegharken. Regelmatig werkt er ook een groepje vanuit Zuiderwoude op de vrijdagen. Ben je nu enthousiast en zou je voor deze groep de nodige versterking willen leveren? Meld je dan even bij mij via i.tessel@staatsbosbeheer.nl!

Deze blog is ook gepubliceerd als column in het Waterlands Weekblad.